17 18 ғасырдағы германия: Дүниежүзі тарихы ҰБТ

2009 жылдан бастап Ұлы Әулие Мартинді филиал пайдаланады Иерусалимнің монастырлық бауырластықтары және қайтадан келуге ашық.

Тарих

Ұлы Әулие Мартин туралы әңгіме бүкіл тарихында шіркеуде орналасқан Бенедиктиндік аббаттықпен тығыз байланысты. Ғимарат салынған кезден бірнеше құжаттар сақталған және оның негізін қалау туралы білімдер осыдан басталады. Бұл ақпараттар жердегі археологиялық табылулармен және ғимараттың стилі мен оның ою-өрнектерін зерттеумен дәлелденеді.

Апокрифтік тарих

Кельн мәтіні Aedidius Gelenius, жергілікті әулиелер каталогында 1645 жылғы басылымда каролингке дейінгі шіркеудің пайда болуы туралы айтылған. Кейінірек Кайзерсверттегі монастырмен байланысқан миссионерлер Виро мен Плехелмус Рейнге, монастырлар мен шіркеулер табуға келген деп айтылады. Оларды сарай мэрі демеушілік етеді дейді Герсталь пепині және оның әйелі Плектруд, 670-714 жылдардағы жұмыс жағдайына байланысты. Мүмкін, бұл екеуі кейінірек Ұлы Әулие Мартинге айналатын шіркеу құрды.

Шіркеудің каролингке дейінгі кезеңінің теориялары Хроникон Санкти Мартини Колониенсистің қолдауымен 19 ғасырдың аяғына дейін Кельндегі шіркеулер мен аббаттар үшін жарамды тарихи дереккөз ретінде саналды. Оған сәйкес Ұлы Санкт-Мартин 690 жылы капеллалар ретінде құрылып, 708 жылы Виро, Плечелмус және Отгер монастырьға айналдырған. Хроника аббаттықтың және оның саксондардың жартылай қиратуына әкелетін оқиғалардың тарихын ұсынады. 778 жылы, Ұлы Карл Испанияда соғысып жатқанда. Осы тарихқа енген басқа оқиғаларға папаның келуі кіреді Лео III және 846 және 882 жылдардағы нормандардан келген зиян.^[1]

1900 жылы жазған Германиядағы ғалым Отто Опперман бұл шежіренің жалған тарих екенін дәлелдеді, оны 1730 жылы Ұлы Санкт Мартинде тұратын бенедиктиндік монах Оливер Легипонт ойлап тапты.^[2] Басқа теориялар, оның ішінде шіркеудің франк дәуірінде салынғанын болжайтын (5-9 ғғ.) Дәлелдермен, бәлкім, апокрифпен дәлелденбеген.

X-XI ғасырлардағы монастырь негізі және құрылысы

The Лорш Кодексі, сенімдірек ақпарат көзін ұсынады, шіркеудің негізін қалаған Ұлы Бруно (953-965) құрметіне ерлер хоры үйі ретінде Турлардың Мартині. Брун сонымен қатар өз жазбаларында шіркеуді тізімдейді және қайырымдылықтың қайырымдылығы туралы айтады Әулие Элифий, шіркеудің екінші аты аталған меценат кім болды. Бұл қалдықтар кейінірек Тулға берілді.^[3]

1499 жылы кіші Иоганн Коэлхофтың жазған хроникаларында архиепископ туралы айтылады Кельндегі Варин (976-985) шіркеуді жөндеп, орналастырды Кельн Миннборинусы оған жауапты (қараңыз. қараңыз) Гиберно-шотланд миссиясы). Эбергар (985-999) 989 жылы қайырымдылықпен шіркеу Ирландиядан келген Бенедиктин монахтарының монастырына айналды деп жазды. Олар кірді Кельн Кельні (1003 қайтыс болды), Кельн гелиясы (қайтыс болды 1040), Аарон Скотус (1052 жылы қайтыс болды), ал Моланус (1061 жылы қайтыс болды).

11 ғасырда бұл ирландтықтардың орнын біртіндеп жергілікті монахтар алмастырды. Бұл архиепископтың арқасында Кельн қажысы олардың болуына қарсы болды және оларды жоюға жүгінді.^[4] Нәтижесінде, соңғы ирландиялық аббат, Арнольд Әулие Мартиннен, 1103 жылы сол жерде қайтыс болды.^[5]

Вита Аннонисте архиепископ Анно II-ге (1056–1075) Әулие Элифий шіркеудегі екі мұнара туралы аян берген және бұл көрініс кейінірек шығыс хорының үстінде тұрғызылған мұнараларға шабыт болды деп хабарлайды.

12-13 ғасырларда римдік қайта құру

1571 жылдан бастап Кельн қаласының картасы, Ұлы Әулие Мартинді көрсетеді

19 ғасырдың басында шіркеудің солтүстік жағына көзқарас, әулие құлатылғаннан кейін, шығыс аяғының үштік романдық құрылымын анықтайды.

1150 жылы өрт Кельннің көп бөлігін қиратты. Үлкен Әулие Мартиннің тұрған жеріндегі аббат індетінде болды, ал нақты шығындары белгісіз болса да, бүкіл шіркеу қирады деп болжануда. Кельн архиепископы Филипп I. фон Хейнсберг жаңа ғимаратты 1172 жылы киелілендірді, ал құрылыстың бірінші кезеңі үш апсидальды ғимарат салынды, крест түрінде үш дөңгелек апсес кездескен. Бұл бүгінгі күнге дейін бар шіркеудің жалғыз элементі. Нафтың шығыс аяғы 1185 жылы өрттен бұрын, сондай-ақ оңтүстік жағындағы өткелдерге дейін аяқталды. Солтүстіктегі апсидеде кейінірек епископтық ғимараттардың қирандыларына салынған екі Бенедиктиндік часовня қосылды.

Құрылысқа қатысты көбірек ақпарат Эббот Симонның (1206–1211) кезінен алынған. Аббаттың інісі өзінің соңғы өсиетінде монастырьға жаңа тас сатып алуға ақша қалдырды, бұл біраз құрылыс жүріп жатқанын көрсетеді.^[6]

XIII ғасырдың ортасында үш апсиге арналған үлкен қабырғалары бар жаңа қабырғалар салынып бітті. Бұл интерьерге іздеуді жеңілдікпен қамтамасыз етті. Неф бес метрге ұзынырақ жасалды, батыста атриум салынды.

14-17 ғасырлардағы даму

13 ғасырда шіркеу аяқталғаннан кейін шіркеу формасына бірнеше өзгерістер енгізілді. Осы кезеңде ең маңыздысы – төрт мұнараға қажет әр түрлі жөндеу жұмыстары болды.

1378 жылы өрт төрт мұнараның шатырларын қиратты, олар үнемделген қаржы ресурстарының көмегімен жөнделді. 1434 жылы болған қатты дауыл кейіннен қиындықтар тудырды. Мұнаралардың төрт қақпасының үшеуі лақтырылды. Ғибадатханалардың бірі жақын маңдағы балық базарына соғылды, екеуі тағы негізгі құрбандық үстелінің үстіндегі қоймаға құлады. Кейінірек қойма жөнделіп, 1436 жылға арналған ескерткіш қоңырау ілінді.

Якоб фон Вахендорп (1439–1454) және Адам Мейер (1454–1499) ғибадатханаларындағы реформалар Бенедиктина ежелгісіне қаржылық жағдайды күшейтті. Осыдан шіркеудің ішкі безендірілуі, оның ішінде 1509 жылы орнатылған құрбандық үстелінің фигуралары, бүгінгі күнге дейін безендірілген.

1527 жылы батыс жақтағы мұнара құрылысының тұрақсыздығы оның және оның жанындағы капелланың қирауына әкеп соқтырды. Капелла кейіннен құлатылатын болады, мұнара да, мұнара да қалпына келтірілмеген. Сондай-ақ, осы кезеңде Ұлы Әулие Мартиннің іші ортағасырлық құрбандық үстелдерімен безендірілді, олар кейінірек 17 ғасырда жаңа жиһаздармен ауыстырылады.

18 ғасырдағы барокко және классикалық әсер

1707 жылы Ұлы Әулие Мартиннің шіріген ішкі қабырғалары жөнделді және жаңартылды, шіркеудің алдыңғы дизайнына адал болды. Сол кездегі Ұлы Әулие Мартиннің аббаты Генрих Обладен де шіркеуге жаңа, үлкен орган сатып алды. Шіркеуге арналған жаңа әшекейлер барокко стиліне ие болды, оның ішінде шіркеудің ішкі люминесценциясына қосылатын бағаналар, күмбездер мен қабырғаларға арналған алтын жолақтар да болды.^[7]

18 ғасырдың екінші жартысында ішкі құрылыс пен қоршаған ортаға бірқатар кішігірім өзгерістер енгізілді. Эбботт Франц Спикс 1741-1759 жж. Аббаттықты қадағалап, құрбандық үстелінің аумағын көтеріп, оны апсисте қайта орналастырды. Оның мақсаты қасиетті бұқара үшін сыртқы түрін әсемдеу болды. Осы күш-жігердің арқасында ескі қоршау бұзылып, бағандар мен тіректердің олардың базаларында бұзылуына жол берілмеді.^[8]

Шамамен қырық жылдан кейін, 18 ғасырдың аяғында Фердинанд Франц Валлраф шіркеудің дәуірдің стиліне сәйкес жаңа әшекейлермен безендірілгенін көрді. Классицизм бастауларының әсерінен құрбандық үстелі мен мінбер жаңа, қарапайым көрініске ие болды. Грек-римдік кескіндеменің қарапайым әсерлерімен болса да, биік құрбандық өз байлығын сақтап қалды.

Бұл өзгерістер 19-шы ғасырдағы католиктік жаңару қозғалысымен келіспеушіліктер туғызды, олар шіркеудің әшекейлерін бұл тақырыпты тым пұтқа табынушылық негіздермен алып тастау керек деген.^[9]

18 ғасырдың соңында, солтүстік-батыс мұнарасы түсірілді. Осы себепті 19 ғасырдың ортасына дейін түсірілген суреттерде шіркеудің шығыс жағында тек екі мұнарасы бар.

19 ғасырдағы секуляризация және қалпына келтіру

1780-90 жылдардағы француз революциялық дәуірінде Францияға жақын бірнеше территорияны, оның ішінде Кельнді революциялық армия басып алды. 1794 жылдың қазанында Кельн қаласы басып алынды және келесі 20 жыл ішінде иеленді. Бұл кәсіп қаланың ортағасырлық дәстүрлеріне нақты нүкте қойып, оның орнында антиклерикальды күшті қозғалысты бастады. Нәтижесінде Кельндегі архиепископия 1801 жылы аяқталды, ал Кельн соборы әдеттегі приход шіркеуі ретінде белгіленді.

Үлкен Әулие Мартиндегі монастыр 1802 жылы таратылды, ал қалған 21 монах басқа тұру орындарын табуға міндеттелді. Тек 11-і ғана Кельнде діни қызметкерлер лауазымдарын таба алады. Келесі жылдары Эбботт Феликс Оховен Ұлы Әулие Мартинді діни қызметкер ретінде басқарады. 1808 жылдан бастап, қаңырап қалған аббаттық ғимарат француз ардагерлері үшін тұрғын үй ретінде жұмыс істеді. Ол кейінірек құрылыс материалдары қаланың басқа бөліктерінде қолданыла отырып бұзылатын еді.

1843 жылы Кельн қаласы қаржыны шіркеуді қалпына келтіруге және қалпына келтіруге арнады. Қасиетті рәсім солтүстік апсиде қалпына келтіріліп, бастапқы сызбалар бойынша орындалды. Төрт жылдан кейін Генрих Нагельшмидтің бастамасымен жоғалған екі мұнараның құрылысы басталды, ол сонымен бірге шіркеуді толық қалпына келтіру жоспарын жасады. Кельн қаласы қалпына келтіру шығындарының жартысын көтерді, айтылған 32000 жуық талер. 1875 жылы Ұлы Әулие Мартин жаңа шатыр алды, жаңадан салынған батыс қақпалары, оңтүстік қабырғадағы жаңа терезе және ақыры, жоғалған екі мұнарасы аяқталды.^[10]

Шіркеудің іші де қалпына келтірілді. Бұл тапсырма Нюрнбергтегі германдық мұражайдың директоры Август Эсенвейнге жүктеліп, сәндік элементтерді шынайы ортағасырлық дизайнға қайтаруға тырысты. Эсенвейн ресурстар мен уақыттың шектеулігін ескере отырып, интерьерге қатысты толық жоспарларға қол жеткізу мүмкін еместігін білді, сондықтан шіркеудің әр бөлігі үшін тұжырымдамалық жоспарлар жасады. Оның жоспарлары бойынша шіркеудің іші жаңа және ескі өсиеттерден әр түрлі тақырыптармен безендірілген.^[11]

19 ғасырда ғимараттағы жалғыз үлкен өзгерістер 1892 жылы болды, сол кезде Базиликаның шығыс жағы хордың беде жапырағының дизайнын жақсы көрсету үшін жаңартылған. Екі жылдан кейін осы аумақтың жаңа шатыры ауыстырылды.

Екінші дүниежүзілік соғыс

Ұлы Әулие Мартин 1946 ж.

Ұлы Әулие Мартиннің қалпына келтірілген интерьері

Ұлы Әулие Мартин Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде әуеден бомбалаудан қатты зақымданды. 1942 жылы 30 мамырда түнде шіркеудің мұнарасы мен керуені күйіп кетті. Қасиетті ғимарат пен солтүстік апсиде де қираған. Келесі жылы, соғыстың ауыр бомбалауының бірі кезінде капелласы Әулие Бенедикт солтүстік жағында жойылды.^[12]

1945 жылдың қаңтарындағы бомбалау кезінде трифориумдар барлық үш апсис жойылды. Сонымен қатар, орталық мұнараның негізі тікелей соққыға ие болды. 1945 жылы 2 наурызда одақтас күштердің соңғы бомбалауында қала ең үлкен шығынға ұшырады. Ескі қаладағы ғимараттардың тоқсан бес пайызы дерлік зақымданды, ал Ұлы Әулие Мартинде шіркеудегі барлық төбелер қираған немесе өте қатты зақымдалған.^[13]

Кейінірек салу және қалпына келтіру

Соғыстан кейінгі жылдары шіркеуді қалпына келтіру керек пе және оны қалай қалпына келтіру керек деген мәселе пікірталастың тақырыбы болды. Шіркеуді соғысқа арналған ескерткіш ретінде қалдыру керек пе? Немесе оны толығымен қалпына келтіру керек пе? Егер солай болса, Ұлы Әулие Мартин тарихындағы қай кезең «түпнұсқа» шіркеуді бейнелейді? ^[14]

1946/47 жылдары «Көпшілікке арналған дәрістер сериясы» тақырыбында «Кельн шіркеулерінде не болады?». Бұл дәрістерге суретшілер, саясаткерлер, сәулетшілер мен реставраторлар қатысты және осы мәселе бойынша қоғамдық пікірталастар өтті. Кейбір қоғамдық скептицизмге қарамастан, қалпына келтіру жұмыстары 1948 жылы басталды. 1954 жылға қарай шіркеудің апсисінің қабырғалары мен тіректері өздерінің ергежейлі галереяларымен толығымен қалпына келтірілді. 1955 жылы кеме басталып, 1971 жылы жаңа шатырмен аяқталды. 1965 жылы төрт мұнаралы шіркеудің сыртқы түрі қалпына келтірілді.

1982 мен 1984 жылдар аралығында 19 ғасырда жасалған Эсенвейннің жобалары бойынша жаңа еден төселді. 1985 жылы ішкі қалпына келтіру аяқталғаннан кейін, шіркеу ғибадат етушілерге ашылды, бұл қырық жылдағы алғашқы ашылу. Құрбандық үстелін архиепископ Джозеф Хофнер тағайындады, ол қасиетті жәдігерлерді орнатты Бригитта фон Шведен, Себастианус және Кельндік Энгельбертоның қабірінде.

2009 жылдан бастап Ұлы Әулие Мартин шіркеуін филиал пайдаланады Иерусалимнің монастырлық бауырластықтары және қайтадан келуге ашық.

Археологиялық тергеу

Great St. Martin’s Рейн аралдарының бірі орналасқан жерде орналасқан, сол жерден шығысқа қарай орналасқан Ежелгі Рим Преториум. Арал енді бөлек. 1965-66 жылдары шіркеу астындағы жер қазылған кезде, тергеу ең алғашқы ғимараттың бірінші ғасырға жататынын анықтады.^[15] және ұзындығы 76 метр, ені 71,5 метр болды. Ішкі бөлме 55,7-ден 43,8 метрге дейін және 34 x 17,2 метрлік су сақтауға арналған жұмбақ таяз аймақты алып жатты. Бұл өте маңызды, өйткені осы кезеңдегі ұқсас құрылымдар, Альпінің солтүстігі әлі табылған жоқ. Ғимаратты пайдалану туралы басқа ақпарат берілмегендіктен, бассейннің қызметіне қатысты болжамдарды ғана ұсынуға болады. Мүмкіндіктердің бірі – ғимарат демалу үшін пайдаланылған, ал су қоймасы бассейн болған. Сондай-ақ, бассейн тірі балықты сақтау үшін, оларды таза ұстау үшін қолданылған болуы мүмкін. Бұдан әрі теория бұл жерді қасиетті Рим учаскесі немесе ғибадатхана деп санайды.^[16]

Екінші ғасырдың ортасында бассейн толып, оңтүстікке, шығысқа және батысқа ілеспе ғимараттар салынды. Römisch-Germanisches Zentralmuseum Mainz: Führer zu vor- und frühgeschichtlichen Denkmälern, 38-топ, Köln II, Exkursionen: Nördliche Innenstadt. Дж. Г. Деккерс: Сент-Мартин, Гросс, 134–147 беттер, Филипп фон Заберн, Майнц

Оқу

• Пол Клемен (Hrsg.): Die Kirchlichen Kunstdenkmäler der Stadt Köln II. Die Kunstdenkmäler der Rheinprovinz. Л.Шванн, Дюссельдорф 1911 ж.
• Сабина Чиммек: Groß St. Martin қаласындағы Der Heiligkreuzaltar des Bürgermeisters Johann von Aich. In: Colonia Romanica. Jahrbuch des Fördervereins Romanische Kirchen Köln e.V. Bd 1. Гревен, Кельн 1986 ж. ISSN 0930-8555
• Дж. Г. Деккерс: Гросс Санкт-Мартин In: Führer zu vor- und frühgeschichtlichen Denkmälern. Bd. 38. Кельн II. Экскурсия: Nördliche Innenstadt. Römisch-Germanisches Zentralmuseum Майнц (Hrsg.). Заберн, Майнц 1980, S.134–146. ISBN 3-8053-0308-4
• Карл-Хайнц Эссер: Zur Baugeschichte der Kirche Groß St. Martin, Кельн. In: Rheinische Kirchen im Wiederaufbau. Мёнхенгладбах 1951, S.77–80.
• Gesellschaft für Christliche Kultur (Hrsg.): Трюмерндегі Кирхен. Zwölf Vorträge zum Тақырып Кельнер Кирхенмен байланыста болды ма? Балдуин Пик, Кельн 1948 ж.
• Гельмут Фюсбройх: Бенедиктинерабтеикирче Гросс Сент-Мартин зу-Кельнге арналған. Нойсер Друк у. Верлаг, Нойс 1989 ж. ISBN 3-88094-631-0
• Х. Хелленкемпер: Der römische Rheinhafen und die ehemalige Rheininsel. In: Führer zu vor- und frühgeschichtlichen Denkmälern. Bd. 38. Кельн II. Экскурсия: Nördliche Innenstadt. Römisch-Germanisches Zentralmuseum Майнц (Hrsg.). Заберн, Майнц 1980, S.126–133, ISBN 3-8053-0308-4
• Hiltrud Kier und Ulrich Krings (Hrsg.): Кельн. Die Romanischen Kirchen in der Diskussion 1946, 47 und 1985. Штадтспурен – Кельндегі Денкмялер. Bd 4. J. P. Bachem, Köln 1986 ж. ISBN 3-7616-0822-5
• Хильтруд Кир, Ульрих Крингс (Хрс.): Кельн. Die Romanischen Kirchen im Bild. Архитектур · Скулптур · Малерей · График · Фотосурет. Штадтспурен – Кельндегі Денкмялер. Bd 3. J. P. Bachem, Köln 1984. ISBN 3-7616-0763-6
• Хильтруд Кир, Ульрих Крингс (Хрс.): Кельн. Романишен Кирхан. Fon den Anfängen bis zum Zweiten Weltkrieg. Штадтспурен – Кельндегі Денкмялер. Bd 1. J. P. Bachem, Köln 1984. ISBN 3-7616-0761-X
• Вернер Мейер-Бархаузен: Das grosse Jahrhundert könnischer Kirchenbaukunst 1150 bis 1250. E. A. Seemann, Köln 1952 ж.
• Питер Опладен: Гросс Сент-Мартин: Geschichte einer stadtkölnischen Abtei. In: Studien zur Kölner Kirchengeschichte. Archis des Erzbistums Köln (Hrsg.). Верлаг Л.Шванн, Дюссельдорф 1954 ж.
• Герта Вульф: Das römisch-germanische Köln. Führer zu мұражайы және Штадт. J. P. Bachem, Köln 2000 (5. Aufl.). ISBN 3-7616-1370-9
• Вальтер Циммерманн: Neue Beobachtungen zur Baugeschichte von Groß St. Martin in Köln. Вальтер Циммерманн (Hrsg.): Rheinlands күнтізбесі. Beiheft 2. Untersuchungen zur frühen Kölner Stadt-, Kunst- und Kirchengeschichte. Фредебуль және Коенен, Эссен 1950, S.105–140.

Сыртқы сілтемелер

Қатысты медиа Гросс Санкт-Мартин Wikimedia Commons сайтында

Координаттар: 50 ° 56′19 ″ Н. 6 ° 57′42 ″ E / 50.9386 ° N 6.9618 ° E / 50.9386; 6.9618

А. ҚАСТЕЕВ АТЫНДАҒЫ ӨНЕР МҰРАЖАЙЫ

ҚР Мемлекеттік Ә. Қастеев атындағы өнер мұражайы бейнелеу өнері мен дәстүрлі және заманауи қолданбалы өнердің ғажап коллекциясы бар. Онда батыс, орыс және кеңес  өнерінің және шығыс халықтары қолданбалы өнерінің тыңғылықты жинағы орын алған.

19-20 ғасырлардағы қазақ қолданбалы өнерінің бай коллекциясы қазақ қол өнерінің жоғары деңгейде болғанын көрсетеді. Олардың ішіндегі ең көбі – күмістен жасалған зергерлік бұйымдар, киіздер мен текеметтер, түкті және тақыр кілемдер, кестелі кілемдер. Мұражай коллекциясында ағаш пен теріден жасалған заттар да бар.

Жинақтаманың басым бөлігі ­– Қазақстан кескіндемесі, графикасы және мүсіні. Олардың ішінде – Қазақстанның тұңғыш суретшісі Әбілхан Қастеевтің, сондай-ақ, Хлудов пен Черкасскийдің, Мәмбеев пен Телжановтың, Кенбаев пен Ғалымбаеваның, Жүсіпов пен Шәрденовтің, Сыдыхановтың, Айтбаев пен Сариевтің кескіндемелері, Сидоркин мен Зальцманның, Пак пен Әжиевтің графикалық парақтары, Наурызбаевтың, Төлеков пен Досмағамбетовтің, Рахманов пен Мергеновтің, Рапопрот пен Есенбаевтың мүсіндік жұмыстары бар.

Мұражай қорында кеңес өнерінің даму тарихын жүйелеуге қажетті жәдігерлер жеткілікті. Розанова мен Петров-Водкин, Фальк пен Кузнецов, Сарьян мен Таңсықбаев, Никонов пен Андроновтармен белгілі қылқалам шеберлерінің тізімі тоқтап қалмайды. Ресей мен Украинаның. Арменияның, Грузия мен Әзірбайжанның, Молдавия мен Белоруссияның, Балтық және Орта Азиядағы кеңестік республикалардың суретшілерінің туындылары Қазақстанның бейнелеу өнері жүйесінің тілі ерекшелігін баса көрсетеді.

18-20 ғасырлардағы орыс өнері қорынан Рокотов пен Левицкийдің, Боровикоский мен Кипренскийдің, Верещагин мен Айвазовскийдің. Репин мен Крамскойдың, Саврасовтың, Шишкин мен Левитанның түпнұсқа туындыларын да көруге болады. «Орыс суретшілерінің одағы», «Өнер әлемі», «Голубая роза», «Бубновый валет» жылжымалы көрме суретшілерінің және т.б. бағыттағы қылқалам шеберлерінің туындылары бар.

Мұражай коллекциясынан төрт ғасырлық Еуропа өнерінің бейнесін көрсететін 16-19 ғасырлардағы Италия мен Францияның, Голландия мен Фландрияның, Германияның, Англия мен Австрия суретшілерінің жұмыстарын да табасыз. 16 ғасырдағы итальян суретшісі Камбиазоның, 17 ғасырдағы голланд суретшілері Хальстің, Бейерен мен Кейптің ғажап туындылары да осында. Рембрандтың жұмысын да осы арадан кезіктіресіз. Франс, Кіші Поурбус пен Денистің жұмыстары арқылы Фландрияның өнерін тамашалайсыз.

18 ғасырдағы француз кескіндемешілері Дюге мен Бурдонның картиналары кімді де болса еліктіріп әкетеді. Мұражай қоржынында Гудон мен Куазевоның мүсіндік туындылары да орын тапқан. Француз графиктері Каллоның, Домье мен Гаварнидің және неміс графиктері Шонгруэрдің, Дюрер мен Үлкен Кранахтың парақтары өз елдерінің өнерін айғақтайды.

Қытай, Жапония, Үндістан заттары мен дұңған, ұйғыр, корей шеберлерінің жекелеген туындылары Шығыс елдері өнерінің қоржынын толтырып тұр.

Мұражай адамның өзі мен қоршаған ортаны таныстыратын көркемдік қызметінің материалдық айғақтарын жинап, сақтап отырады, зерттеп-зерделейді, көрмеге қойып, көрерменге таныстырады. Жыл сайын республикалық және халықаралық семинарлар мен конференциялар ұйымдастырады.  

Стратегиялық жоспар 2025 – Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің ресми ақпараттық ресурсы

ҚР Тұңғыш Президенті ‒ Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев құрған Стратегиялық жоспарлау жүйесі стратегиялық бағдардың нақтылығы мен өзгерістердің үдемелі реттілігіне сүйенеді, жаһандық қатерлер мен ішкі проблемалардың алдын-ала отырып, әрекет етуге мүмкіндік береді.

«Болашағын айқындап, сын-қатерлерді күтіп отырмастан, оған табанды түрде қарсы тұра алатын халық қана жеңіске жетеді.

Нұрсұлтан Назарбаев, 2017 жылғы 31 қаңтардағы Қазақстан халқына Жолдауы

Мемлекет басшысы дамыған 30 елдің лигасына кіру – еліміздің басты мақсатын айқындаған ұзақ мерзімді «Қазақстан ‒ 2050» стратегиясы елдің негізгі стратегиялық құжаты болып табылады.

2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспары ұзақ мерзімді «Қазақстан – 2050» Стратегиясын іске асыруға арналған орта мерзімді даму жоспары болып табылады. Ол жинақталған ұлттық жоспарлау тәжірибесіне сәйкес әзірленген және Қазақстан үшін жаңа жаһандық сын-қатерлер мен жаңа мүмкіндіктер ескеріле отырып, ең жаңа әлемдік жағдайларда дамыған 30 елдің қатарына кіру бағытын жалғастыруда.

2025 жылға дейінгі Стратегиялық жоспар Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарын алмастырады, ол жаһандық қаржы дағдарысының салдарын бәсеңдетті және экономиканың әртараптандырылған тұрақты өсуіне көшуді жеделдетті.

Бүгінгі таңда 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспары өзінің басты мақсаттарын орындады:

1

Біз экономиканы өсіру мақсатына қол жеткіздік. 2017 жылдың болжамды қорытындысы бойынша ЖІӨ көлемі 2009 жылға қарай 41% өседі, бұл нысаналы мәнінен 7,7 пайыздық тармаққа жоғары. Халықаралық резервтердің көлемі Ұлттық қорды ескере отырып, ЖІӨ-ден 66,1% дейін өседі.

2

Күтілетін өмір сүру ұзақтығы елімізде 3 жылға 2016 жылы 72,3 жасқа дейін ұлғайды, бұл халықтың денсаулығы мен өмір сүру сапасын жақсарту бойынша шаралардың нәтижелілігін көрсетеді. Табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен халықтың үлесі 8,2%-дан 2,6% төмендеді.

3

Біз TIMSS-2015 бастауыш білім беру сапасын бағалау рейтингінде көшбасшы елдердің қатарына кірдік, 2015 жылы PISA орта білім беру сапасын бағалау рейтингінде біздің оқушылар 2012 жылмен салыстырғанда, нәтижелерін 28-30 балға жақсартты.

4

Ғылымды қажетсінетін экономиканы қолдау үшін 2015-2016 жылдары 117 инновациялық грант берілді, 45 стратап командасы акселерацияны аяқтады және 8 «Инновациялық технологиялар паркі» ЕЭА қатысушысы болды. Еліміздің жетекші оқу орынына айналған халықаралық деңгейдегі Назарбаев Университеті құрылды.

2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарының негізгі бағдарламалық міндеттері мен нысаналы индикаторлары мерзімінен бұрын орындалды, қалғандары мемлекеттік бағдарламалар мен мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарлары арқылы іске асырылуда.

Ал ел алдына жаңа амбициялық міндеттер қойылды. 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарын іске асыру басталғаннан бері Мемлекет басшысы орта мерзімді перспективаға арналған стратегиялық міндеттерді іске асыру тәсілдерін қайта қарауды талап ететін: «Қазақстан – 2050» Стратегиясы, Ұлт жоспары – 5 институционалдық реформаны жүзеге асыру жөніндегі «100 нақты қадам», «Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты Қазақстан халқына жолдауы мен «Қоғамдық сананы жаңғырту» мақаласы сияқты стратегиялық сипаттағы маңызды саяси құжаттарға бастамашылық жасады.

2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарын орындау Үшінші жаңғыруды сәтті өткізу үшін қажетті шара болып табылады. Ол экономикалық өсудің жаңа моделіне өтуде Үкіметтің іс-қимылдарын суреттеп, нақтылайды. Ресурстық экономикадан түсетін пайданы жоғалтпай, таза экспортты ұлғайта отырып, технологиялар мен цифрлық шешім дер есебінен жаңа экономиканы құруға мүмкіндік береді.

2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспары қалай әзірленді

Стратегиялық жоспар 2017 жыл бойы сарапшылар қоғамдастығын, бизнес пен мемлекеттік органдардың өкілдерін, халықты кеңінен тарта отырып, әзірленді.

• Еліміздің ағымдағы даму жағдайын диагностикалау жүргізілді және 70 аса қазақстандық сарапшыларды, 10 отандық сарапшы ұйымды, 26 халықаралық сарапшыны тарта отырып, басымдылықтар айқындалды.
• Еліміздің 6 өңірінде халықпен 10 фокус топ жүргізілді.
• 100 мегатрендт зерделенді және әлемді дамытудың 3 жаһандық сценарийі әзірленді.
• 6 салыстырмалы елдің экономикалық өсу стратегиясы егжей-тегжейлі зерделенді.
• 5 халықаралық ұйыммен консультациялар жүргізілді.
• 2 сарапшылық кеңес, Астана экономикалық форумы шеңберінде дөңгелек үстел, өңірлерде жергілікті кеңестер, жария талқылаулар өткізілді.
• Құжат жобасына сарапшылардан, халықаралық ұйымдардан, ұлттық компаниялар мен мемлекеттік органдардан 630 аса ұсыныстар, ескертулер мен түсініктемелер алынып, оларың ішінде 80% астамы ескерілді.

Үшінші жаңғырудың жаңа міндеттеріне сәйкес әлемдік экономикада тәуекелдер мен жаңа мүмкіндіктер ескеріле отырып, 2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарында жоспарлаудағы кейбір инновациялық тәсілдер қолданылды:

1. ХХI ғасырдағы негізгі даму факторы – ұлттық адами капиталға басты сенім артылып отыр.
2. Жаңа сын-қатерлерге жауап – ұлттық экономиканың жаңа экономикалық өсу моделіне өтуі.
3. Өсу сапасы – Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігінің жоғары деңгейін қамтамасыз ететін өмір сүру сапасы мен экономика сапасының нақты индикаторларына қол жеткізуге ерекше көңіл бөлінеді.
4. Жүйелі реформалар эволюциялық саясаттармен нығайтылған, бұл жылдам алға жылжу кезінде әлеуметтік-экономикалық тұрақтылықты сақтап тұруға мүмкіндік береді.
5. Өсудің инклюзивтілігі: өзгерістердің нәтижелілігін бүкіл қоғам мен қазақстанның барлық өңірлері сезінуі тиіс.
6. Қазақстан өңірлерінің ұлттық дамуын жандандыру: өңірлер жергілікті ресурстар, жергілікті бастамаларын жұмылдыру үшін көбірек экономикалық дербестік алатын болады. Өңірлердің даму деңгейіндегі айырмашылық азаяды.

2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарының ерекшеліктері

• Әлемдік трендтерді терең талдау және сценарийлік жоспарлау.
• 7х7 жоспары – нақтылық (жүйелі реформалар мен бастамалар) пен даму
• жағдайларын (басымды саясаттар) теңдестірілген үйлестіру.
• Экономиканың үш нақты өсу драйвері.
• Бастапқы даму сатысындағы елдерге тән салалық жоспарлаудың айқын көрінбейтін жүйелі салааралық реформаларға баса назар аудару.
• Қазақстанның бәсекелестік артықшылықтары пайдаланылады.
• Сапалы өсу қағидаты.
• Дамыған 30 елдің қатарына кіру үшін әсерге, индикаторларға ерекше көңіл бөлу.
• Даму сатысы ілгері елдердің жоспарларына тән таза экономикалық жоспардың шеңберінен шығады.

2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспары – Қазақстан Үкіметінің Үшінші жаңғырудың міндеттерін орындау жөніндегі жұмыс жоспары.

Қазақстандық даму моделінде Стратегиялық жоспарлар мақсаттар мен ниеттерді жариялап қана қоймайды. Біздің жоспарлар – бұл «болашаққа өту көпірлері». Жоспарлау – елді дамытудың жұмыс құралы. Болашақты пайымдауға, Үкіметтің не және не үшін жасап жатқанын түсінуге Қазақстанның бизнесі де, қарапайым азаматтары да, әлемдік инвестициялық қоғамдастық та мұқтаж.

Біздің дамыған 30 елдің лигасына одан әрі жылжуымыз күрделі сыртқы жағдайларда жүретін болады. 10 жыл бұрын болған 2007-2009 жылдардағы қаржылық дағдарыс әлемдік экономика мен геосаясатта жедел және қауіпті өзгерістердің бастау көзіне айналды. Әлемнің көпполярлы модельге көшуі қақтығыстармен және дағдарыстармен, экономикалық, технологиялық және геосаяси бәсекелестікпен ілесе жүреді.

Жаһандық бәсекеге қабілеттіліктің басты факторлары: ұлттық адами капиталдың жоғары деңгейі, технологиялық жаңғырту мен цифрландыру, экономикалық өсудің сапасы. Әлемнің озық экономикаларындағы теңдессіз инновациялар толқыны Қазақстаннан болып жатқан түбегейлі өзгерістерге жедел ден қоюды талап етеді. Озық елдердің Индустрия 4.0 жаңа технологиялық тәртібіне өтуі басталды және бұл жерде кейін қалуға жол берілмейді.

Әлемдік экономикада серпінді жылжуларды ескере отырып, 2025 жылға дейінгі кезең Қазақстан үшін стратегиялық сипатқа ие. Таяу жылдарда қай мемлекет жаңа сын-қатерлерді жеңіп шығатыны, ал қайсысы жеңіп шықпайтыны шешілетін болады. Жеңіп шыққандары, даму көшбасшыларының қатарына кіреді, жеңіп шықпағандары озық шешімдерді импорттай отырып, барлық туындайтын салдарымен әлемдік прогрестің шетінде қалып қояды.

Қазақстан – ашық ел; Қазақстанның ұлттық экономикасы әлемдік экономикаға тығыз интеграцияланған. Сондықтан 2025 жылға дейінгі кезеңде экономиканы ықтимал сыртқы күйзелістерден қорғау және елдің жедел дамуы үшін жаңа факторларды қосуға озық өз герістер керек. Егер бұны жасамасақ, онда таяу жылдар перспективасында Қазақстан мынадай маңызды қатерлерге ұшырауы мүмкін:

Экономикалық өсу қарқынының төмендеуі. Өсіп кеткен протекционизм мен санкциялық қақтығыстар тәжірибесінің кеңеюі аясында әлемдік сауданың көлемі төмендеді. «Жаңа болмыс» жалпы әлемдік сұраныстың азаюына және дамып келе жатқан елдердің өсу қарқының бәсеңдеуіне әкелді. Мұндай сыртқы жағдайларда Қазақстанға экономикалық өсу қарқынын жылына 2-3% деңгейінде консервациялау, яғни дамып жатқан экономикалар үшін орта әлемдік деңгейден төмен және дамыған 30 елдің лигасына кіру мүмкіндіктерінен айырылу қаупі төніп тұр;

«Орта кіріс» тұзағы. Басты көрсеткіштер бойынша Қазақстан экономикалық дамудың орта деңгейіне қол жеткізді. Салыстырмалы елдердің тәжірибесі орта деңгейде «қалып қою» қаупі бар екенін көрсетіп отыр. Егер алдын ала режимде экономикалық өсудің жаңа моделіне көшпесе, Қазақстанға табысы орташа елдердің деңгейінде ұзақ мерзімді стагнация және көрші елдерге қарағанда, бәсекеге қабілетті позицияларынан айырылу қаупі бар.

Технологиялар импортына, құрамдауыштар мен мамандардаға тәуелділіктің күшейюіне байланысты бәсекеге қабілеттіліктен айырылу. Ал ұлттық экономикадағы мемлекеттік сектордың басым болуы сыртқы және ішкі нарықтағы эконмоикалық қызмет субъектілері арасында шектелген бәсекелестікке әкеледі, бұл қазақстандық кәсіпорындардың жалпы бәсекеге қабілеттілігін төмендетеді.

Технологиялық артта қалудың ұлғаюы. Әлемнің озық елдерінде болып жатқан технологиялар серпілісі ұлттық адами капиталға мүлдем жаңа талаптар қойып отыр.Адамдардың ең жаңа дағдылары мен қабілеттіктерін дамыту – Қазақстанның дамыған 30 елдің қатарына кіруінің одан әрі жылжуы үшін аса маңызды міндеті. Қазақстан кадрлар даярлауды, ғылыми және қолданбалы зерттеулерді, стратаптарды қолдауды, озық технологиялар трансферін және т.б. қоса алғанда, инновациялық экономикаға қуатты импульс беретін озық жүйелі реформаларға мұқтаж. Осындай мәселелерде кеш қалу Қазақстан үшін «арта қалған ел» атын иелену қаупі бар.

Өмір сүру сапасының төмендеуі. Егер ел экономикалық бәсекеге қабілеттігінен айырылса, бұл тікелей азаматтардың әл-ауқатына әсер етеді. Ерте ме, кеш пе өткен кезеңдер мұрасының (әлеуметтік және физикалық инфрақұрылым, экологиялық әлеует сияқты) артықшылықтарын жоғалту нәтижесінде «ресурстардың таусылуы» әсері басталады. Салыстырмалы елдердің тәжірибесін ескере отырып, «кедейліктің технологиялық тұзағына» түсу қаупі бар.

Жаңа болмыс ел үшін елеулі тәуекелдер жасайды және сонымен қатар бірігей мүмкіндіктерге жол ашады. Қазақстанның жинақталған әлеуеті елге ең тиімді шарттарды жаңа, енді туындап келе жатқан әлемдік еңбекті бөлуге белсенді енуге мүмкіндік береді. 2025 жылға дейінгі кезеңде біз мұндай мүмкіндікті жіберіп алмауымыз керек.

Қазір бет бұрмаса, Қазақстан «кедейшіліктің технологиялық тұзағына» түсіп, ондаған жылдарды өткізіп алу тәуекеліне ұшырайды. Англия, Германия мен АҚШ едәуір алға шығып, «булы машиналар индустриясын» меңгермеген елдер тұтас бір дәуірге аутсайдерге түсіп қалған ХVII-XIX ғасырларда өнеркәсіптік революция кезеңінде осылай болды. Бүгінгі таңда Қазақстан осындай кең ауқымды өзгерістер сатысында тұр, бірақ экономиканы түбегейлі трансформациялауға және оның бейімделуіне елдің 5-10 жылы ғана бар.

2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспары жаңа қатерлерге жауап болып табылады. Ол Қазақстанның жаңа жаһандық бәсекелес ортада бәсекеге қабілеттілігін күшейтуге және Қазақстанға жаңа әдемдік еңбекті бөлуде перспективалы позицияларды бекітуге арналған.

Әлемнің озық елдері жедел түрде индустриалдық даму кезеңінен инновациялық кезеңге көшуде. Бұл көшу базалық салаларда жаңа технологияларды жаппай енгізумен және 4.0 технологиялық тәртіптің қағидатты түрде жаңа болашақ индустрияларын құрумен ілесе жүреді.

Әлемде инновациялар көлемі бұрын соңды болмаған қарқынға жетті. Бұл ретте минералды шикізат ресурстары шешуші бәсекелестік артықшылық болудан және елдің табысын кепілдендіруден қалды. Елдің табысы ең озық практикалар мен технологияларды игеру қабілетімен айқындалады.

Инновациялар серпілісі жағдайында озық елдердің экономикалық өсу моделінің өзі өзгереді. Бүгінгі таңда бәсекеге қабілеттілік бәйгесінде ұтылып қалмас үшін Қазақстанның ұлттық экономикасы құрылған жоғары әлеуетке сүйене отырып, жедел жаңа экономикалық өсу моделін игеру қажет.

Жаңа экономикалық өсу моделіне өту ағымдағы мемлекет саясатында қағидатты өзгерістерді талап етеді:

1. Жаппай өнімділік пен сапаға бағдарлану: Тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің өнімділігін, әртараптандырылуы мен сапасын арттыру есебінен өндіріс көлемін өсіру.
2. Адамдардың, кәсіпорындар мен салалардың технологиялық бағыттылығы: Өмір сүрудің барлық кезеңдерінде креативті, когнитивті дағдыларды дамыту, жаппай технологиялардың енуі мен жалпыға бірдей цифрландыру.
3. Бәсекеге қабілеттілік өсудің стимуляторы ретінде: салаларды монополиядан шығару, экспортты ілгерілету, технологиялық компанияларды оқшаулау және таланттарды тарту есебінен бәсекелестікті көтермелеуге.
4. Жеке сектордың басым рөлі: тосқауылдарды жою, инвестицияларды ынталандыру,iске асыру үшiн ортақ жауапкершiлiк.
5. Өңірлердің белсенді ұстанымы және теңгерімді өңірлік даму: экономикалық дербестілік, жауапкершілік, бәсекеге қабілеттілік және өңірлер арасындағы кооперация.

Бұл өзгерістер өтпелі идеологияның негізін қалап, 2025 жылға дейінгі Стратегиялық жоспардың жүйелі реформаларының, басымдықтары мен міндеттерінің негізін қалайды.

Экономикалық өсу қайда орын алады?

Жаңа экономикалық өсу моделі Қазақстанның ұлттық экономикасының жоғары бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге арналған. Ол адамдардың жоғары кәсіби даярлық және уәждеу деңгейін талап етеді. ХХI ғасырдың қалыптасып келе жатқан даму парадигмасы адами капиталдың сапасын бірінші орынға қояды.

Үш негізгі драйвер толық жұмыс істей бастайды:

1. Бірінші – «технологиялық экономика». Бұл технологиялық жаңарту мен базалық салаларды цифрландыру және олардың әлемдік нарықтардағы позицияларын күшейту. Бұған агроөнеркәсіптік, тау-кен және отын-энергетикалық кешендер жатады. Біз өзіміздің базалық салаларымыздан бас тартпаймыз. Олар экономиканың негізін құрап, орта мерзімді перспективада басқа салалар үшін қозғалтқыш болып қала береді. Операциялық тиімділікті арттыру, қайта өңдеудің барынша тереңдету, жаһанды жеткізу тізбегіне қосу – міне олардың дамуы үшін бағдарлар. Бірінші драйвер есебінен біз тереңге өсеміз.
2. Екінші драйвер – «экспортқа бағдарланған экономика». Бұл жаңа қазақстандық тауарлардың сыртқы нарықтарға шығарылуына назар аудара отырып, өңдеу өнеркәсібін одан әрі индустрияландыру. Біз жоғары технологиялық қайта өңдеу тауарларын шығара алатын жүйе құрушы жобаларды іске асыруға мән береміз. Бұл «салмақ орталықтары» индустриялық кәсіпкерліктің шекті массасын қалыптастыруға мүмкіндік береді. «4.0 Индустриясы» технологияларын енгізу негізге айналады. Екінші драйвер есебінен біз көлденең өсеміз.
3. Үшінші драйвер – «жаңа экономика». Бұл жаңа индустриялар құру мен қызметтер көрсету саласын дамыту. Цифрландыру мен технологиялық революция дәстүрлі экономика салаларының базасында және төңірегінде жаңа индустриялардың пайда болуына мүмкіндіктер жасайды. Жаңа индустриялар тауар өндірісінде де, сол сияқты қызметтер көрсету саласында да пайда болады. Экономиканың жаңа «өсу нүктелері» болып экспортқа бағдарланған және жоғары өнімді қызметтер болуы тиіс. Бұл, мысалы, көлік және логистика, аэроғарыш қызметтері, инжиниринг, АКТ, білім беру, медициналық туризм. Үшінші драйвер есебінен біз биікке өсеміз.

Бастысы – шикізат емес, жинақталған өндіріс қорлары емес, қаржылық капитал емес және тіпті инновациялардың өзі ғана емес. Инновациялық экономикада басты даму көзі – бұл адамдар, олардың дағдылары, қабілеттіктері мен құзыреттері.

Адами капиталының деңгейі жоғары – бизнес пен инвесторға біліктілігі кез келген деңгейдегі мамандарды ұсына алатын елдер даусыз бәсекеге қабілеттілік артықшылықтарға ие.Салыстырмалы түрде халқы жас, базалық білімі, тұрақтылығы мен келешекке ұмтылысыжақсы бола тұра, Қазақстанның адами капиталының даму әлеуеті күшті.

Қазақстанда ХХI ғасырдың сұраныстарына сай, жаңа білім беру индустриясын дамыту үшін маңызды негіз қаланды. «Болашақ» бағдарламасы, «Балапан» бағдарламасы, Назарбаев Университеті, Назарбаев зияткерлік мектептері, жоғары білім берудің Болон жүйесіне көшуі, үш тілділікті насихаттау, білім беруді цифрландыру – осы жетістіктердің бәрі, сөзсіз, ұлттық адами капиталды күшейтеді және кадрларды даярлауда сапалы серпін жасау үшін мүмкіндіктерді ашады.

Адами капиталдың рөлі жетекші болған кезде экономикалық өсудің жаңа моделіне өту – алда тұрған жүйелі реформалардың негізі.

Халықтың, бизнес және мемлекеттік сектор өкілдерінің болжамдарына сәйкес Қазақстан адамдардың өмір сүру деңгейі өсіп келе жатқан және озық технологиялар мен дағдыларға негізделген экономикасы бәсекеге қабілетті ашық, бірегей және әділ елге айналуы тиіс.

Бұл мақсатқа қол жеткізу жылына орташа есеппен ЖІӨ-нің кемінде 4,5-5,0% деңгейінде ұлттық экономиканың өсуіне сәйкес келеді, бұл Қазақстанға 2025 жылға қарай жан басына шаққандағы ЖІӨ-ге 46 100 АҚШ доллары деңгейінде қол жеткізуді (сатып алу қабілетінің тепе-теңдігі бойынша) қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

…ЭЫДҰ елдерімен салыстыруға келетін, адамдардың өмір сүру деңгейін арттыруға апаратын экономиканың сапалы және тұрақты өсуін қамтамасыз ету

Бұл бағыт жаңа жағдайдағы 2050 стратегиясының үдемелі жалғасы және мұндай бағыттың баламасы жоқ. Өсу қарқыны орташа әлемдік өсуден төмен болған кезде Қазақстанның озық елдерден қалып қоюы жинақталып, дамыған 30 елдің қатарына кіру міндеті мүмкін болмас еді. Нысаналы траекторияның параметрлері кездейсоқ емес. Дәл осы көрсеткіштер бізді дамыған 30 елдің қатарына кіруге – жоғары әл-ауқат деңгейі мен бәсекеге қабілеттілікке әкеледі.

Бүгінгі таңда Қазақстанның алға батыл қадам жасау үшін жеткілікті экономикалық, интеллектуалдық және саяси ресурстарға ие. 2025 жылға дейінгігі Стратегиялық жоспар Қазақстанның ұлттық жетістіктерінің берік іргетасына сүйенеді.

Қазақстан дағдарыстар кезінде өсудің оң қарқынын сақтап, 2025 жылға дейінгі нысаналы траекторияға шықты

Қазақстан Тәуелсіздік жылдарының өзінде жасаған дамуындағы теңдессіз серпілісі оптимизмге негіз береді.

Стратегиялық бағыттың тиімділігі. Қазақстанның ЖІӨ-сі 25 жыл ішінде 3 есе өсті, бұл кедей елдер санатынан орташа даму деңгейіне шығуға мүмкіндік берді. ХХI ғасырда қазақстандық экономиканың өсуінің орташа қарқыны әлемдік экономиканың өсу қарқынынан жоғары.

Соққыға қарсы тұра білу. Қазақстан дағдарысқа қарсы саясатта елеулі тәжірибесі бар. 1997-1998 жылдардағы Азия дағдарысы, 2007-2009 жылдардағы жаһандық қаржылық дағдарыс және 2014 жылы басталған «жаңа болмыс» – осының бәрі қазақстандық даму моделін беріктілікке сынаған аса күрделі қатерлер. Дағдарыстар кезеңінде Қазақстан басқа мемлекеттерге қарағанда өсудің оң траекториясын сақтай отырып, «соққыға» қарсы тұра алатынын дәлелдеді.

Жаңа болмысқа бейімделу. 2017 жыл – Үшінші жаңғыру бастау алған жыл. 2017 жылы жан басына шаққандағы ЖІӨ 2017 жылдың қорытындысы бойынша САҚП бойынша 26 000 астам АҚШ долларын құрайды, бұл ТМД-дағы ең жоғары көрсеткіш болып табылады. Қазақстан экономикасының «жаңа болмысқа» бейімделуі табысты өтуде.

 Өнеркәсіп секторындағы стратегиялық инвестициялық жобалар экономиканы әртараптандыру үшін негіз қалайды

ХХI ғасырдың даму парадигмасында экономикалық өсудің жоғары қарқыны қажетті, бірақ ұлттық жетістік үшін жеткіліксіз шарт болып табылады. Күрделі және тез өзгеріп жатқан әлемде жалпы ішкі өнім (ЖІӨ) елдегі өмір сүру сапасын, азаматтардың нақты әл-ауқатты деңгейі мен ұлттық экономиканың бүкіл әлеуетін толық сипаттамайды. Қазақстанның ЖІӨ тұрақты жоғары өсу қарқынына қол жеткізумен қатар 2025 Стратегиялық жоспары сапалы серпін жасау міндеттерін қойып отыр.

«Біз жиі пайдаланатын индикатор – Жалпы ішкі өнімнің бірқатар кемшіліктері бар. ЖІӨ экономикалық қызметтің ұзақ мерзімді сипатын көрсетпейді. Ол табиғи ресурстардың азаюын қоса алғанда, қоршаған ортаға келтірілетін зиянды ескермейді. Бұдан басқа, белгілі бір елдегі өмір сүру деңгейін көрсетпейді. Жан басына шаққандағы ЖІӨ азаматтардың нақты ауқаттылығын көрсетпейді, кірістер бойынша халықтың бөлінуін ескермейді. Дәстүрлі ЖІӨ экономикалық өркендей туралы жалған ұғым тудырады».

Н. Назарбаев, Х Астаналық экономикалық форумның пленарлық отырысындағы сөзі, 2017 жылғы 16 маусым

Жаңа өмір сүру сапасы мен жаңа экономикалық өсу сапасы – Қазақстанның жоғары дамыған ел деңгейіне қол жеткізуі үшін аса маңызды міндеттер.

2025 Стратегиялық жоспарының ерекшелігі: сапалы мақсаттар барынша нақтыланған. Айқын сапалы индикаторлардың болуы Үкіметке даму сапасын басқаруға мүмкіндік береді, ал бұл қазіргі даму кезеңіндегі өсу моделіне қойылатын аса маңызды талап.

Нақты сапа индикаторларына біртіндеп бағдар жасау үкіметтік және өңірлік деңгейде мемлекеттік басқарудың тиімділігін елеулі арттыруы тиіс. Белгіленген деңгей барлық ведомствоның өз жұмысының деңгейін «тартуға» мүмкіндік береді.

Түйінді ұлттық индикаторлар

Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігінің қағидатты түрдегі жаңа деңгейі – бұл алты нақты мақсат, экономикалық өсу сапасының индикаторлары

Қазақстанның қағидатты түрдегі жаңа ұлттық әл-ауқатының деңгейі – бұл алты нақты мақсат, адамдардың өмір сүру сапасының индикаторлары

Тәуелсіздік жылдары Қазақстан халықаралық тәжірибеге сүйене отырып, қазіргі уақытта оларды бүкіл әлемде «Қазақстандық модель» деп атайтын, өзінің даму тәсілдерін қалыптастырды.

Қазақстандық модель әлеуметтік-экономикалық тұрақтылықты сақтай отырып, біртіндеп жақсарулардың эволюциялық жолын серпінді сипаттағы батыл қадамдармен байланыстыруға мүмкіндік береді. Қазақстанның алдыңғы екі жаңғыруы осындай эволюция мен үдемелі дамуды байланыстырудың арқасында табысты болды.

Қазақстандық даму моделі – қазіргі жағдайда елдің маңызды бәсекелес артықшылығы. «Н. Назарбаев моделі» Үшінші жаңғыру реформаларының серпінділігі мен жүргізіліп жатқан бағдардың тұрақтылығын байланыстыра отырып, бұдан әрі де озық іс-қимыл жасауға мүмкіндік береді. 2025 дейінгі Стратегиялық жоспар жүйелі өзгерістердің екі «қозғалтқышын» қамтиды.

1. Біріншісі – үдемелі. 2025 жылға дейінгі жүйелі реформалар — бұл ел экономикасы мен әлеуметтік тыныс-тіршілігінде 2025 жылға дейін болуы тиіс жеті аса маңызды серпінді өзгеріс. Осы өзгерістерді іске асырмай, 2025 дейінгі Стратегиялық жоспардың нысаналы көрсеткіштеріне қол жеткізу мүмкін емес. Үдемелі және эволюциялық тәсіл бірін бірі толықтырады және күшейтеді. Қазақстандық модельдің әлеуеті – жаһандық экономикадағы жоғары серпінділік пен жоғары белгісіздікке жауап.
2. Екіншісі – эволюциялық «Қазақстан-2050» стратегиясын іске асырудың басым саясаттары – бұл «Қазақстан-2050» стратегиясында айқындалған басым бағыттар бойынша Үкімет жүзеге асырып бағдар. Үкіметтің жеті саясаты реформалар жүргізу барысында әлеуметтік тұрақтылықтың берік сақталуын қамтамасыз етуге арналған.

Үдемелі және эволюциялық тәсіл бірін бірі толықтырады және күшейтеді. Қазақстандық модельдің әлеуеті – жаһандық экономикадағы жоғары серпінділік пен жоғары белгісіздікке жауап.

7 жүйелі реформа және 7 басым саясат жоспары

Табысты іске асыру қағидаттары:

• Реформаларды іске асыру үшін нақты жауапкершілік
• Енгізу нәтижелері үшін жауапкершілікті бизнеспен және қоғамдастықпен бөлу
• Нәтижеге назар аудару және бағалау
• Жұмыс барысын цифрлық бақылауға негізделген жедел мониторинг.

2025 жылға дейінгі Қазақстанның басты мақсаты

Отыз дамыған ел жолында ЭЫДҰ елдерімен салыстырылатын адамдардың өмір сүру деңгейін арттыруға алып келетін сапалы әрі тұрақты өсуіне қол жеткізу.

1-реформа

Жаңа адами капитал

ХХІ ғасырдың жоғары сапалы және сұранысқа ие дағдылары бар адами капиталды дамыту Қазақстан экономикасының одан әрі өсуіне ықпал ететін басым міндет болып табылады.

Қазақстан адами даму индексі жоғары ел болып табылады – 188 елдің арасында 56-орын. Біз әлемнің демографиялық серпіні оң аз ғана елдердің біріміз. Біз экономикалық айналымға қолжетімді адами ресурстарды тарта отырып, дағдарыстан сәтті өттік. Сонымен бірге, бүгінгі таңда халықтың 11% ғана білім экономикасы саласында жұмыс істейді. 5-7 жылдан кейін экономикаға 20-25% «ақылды» жұмыс орындары мен мамандар қажет болады. Бұл бізге қойылатын талап. Таяу он жыл перспективасында кадрлардың біліктілігі мен құзыретілігінің жеткіліксіздігі өсу үшін айтарлықтай кедергі бола алады.

Осы реформа шеңберінде біз экономика мен мемлекеттің жақсы даярланған кадрларда ағымдағы және болашақ қажеттіліктерін қамтамасыз етуіміз тиіс. Аса қағидатты мәселе: білім беру жүйесінің жаңа экономиканың қажеттіліктерімен байланысы.

«Білім беру экономикалық өсудің негізі ретінде» басымдығы

Аталған басымдық мынадай міндеттердің іске асырылуын болжайды:

• жаппай қамтитын және талап етілетін білімге қол жеткізу;
• педагогикалық кадрларды даярлау сапасы мен уәждеуді арттыру;
• білім беруді жаһандық ортаға интеграциялау.

Қазақстанның барлық халқы үшін білімнің қолжетімділігі мен инклюзивтілігі қамтамасыз етіледі. Мемлекеттік-жеке меншік әріптестік тетігін пайдалана отырып, жеке мектепке дейінгі білім беру орындарының желісін дамыту есебінен когнитивті дамытуда және оқуға қызығушылықты ынталандыруда маңызды бастама болатын 1 жастан 6 жасқа дейінгі балаларды мектепке дейінгі біліммен қамту артады. Барлық ниет білдірушілер жұмыс біліктіліктері бойынша тегін техникалық кәсіптік білім ала алады. Ерекше білім беру қажеттіліктері бар адамдар барлық деңгейлерде білімге қол жеткізе алады.

Білім беру жүйесі түлектердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру, сондай-ақ болашақ экономика үшін сұранысқа ие мамандықтар ескеріле отырып, мемлекеттік білім беру тапсырысын икемді қалыптастыру есебінен Қазақстан экономикасын жаңғырту үшін кадрларды даярлау сапасын жақсартуға бағытталады. Ол үшін функционалдық сауаттылықты, сыни ой-танымды, білім мен дағдыларды нақты өмірде пайдалану қабілетін қалыптастыруға бағытталған, барлық деңгейлерде білім беру бағдарламаларын жаңарту бойынша жүйелі және тұрақты жұмыс жүргізіледі.

Оқу орындарының академиялық еркіндігінің және оларды басқаруда қоғамдық қатысудың деңгейі артады. Оқу орындарының академиялық, операциялық және қаржылық қызметіне қоғамдық бақылауды жүзеге асыруда қамқоршылық және қадағалау кеңестерінің рөлі артады. Жоғары оқу орындарына оқу бағдарламаларын әзірлеуде дербестік беріледі және бітірушілерді еңбек нарығына даярлау міндеті қойылатын болады.

Барлық білім беру деңгейлерінде әріптестікті кеңейту және жеке инвестицияларды тарту білім беру қызметтерінің сапасын арттырудың маңызды құралы болып табылады. Ол үшін «ақша оқушының артынан жүреді» қағидаты бойынша әрекет ететін барлық меншік нысанындағы білім беру орындары арасында бәсекелестікті қамтамасыз ететін жан басына шаққандағы қаржыландыру тетігі енгізіледі. Оқу орындары мен бизнес арасында білім беру гранттарын бірлесіп қаржыландыру, тағлымдамадан өту, тәлімгерлік, тренингтер мен практикалық оқыту іс-шаралар түрінде әріптестік дамиды.

Білім беруді басқару жүйесін құру есебінен білім беруді жаппай цифрландыру жүргізіледі. Мысалы, балаларды бала бақшаларға қабылдау процесі автоматтандырылады, орта білім беруде электрондық күнделіктер мен журналдар енгізіледі. Барлық деңгейлерде интерактивті және қашықтықтан оқытуға арналған цифрлық білім беру контенті құрылады.

Заманауи білімі бар, сондай-ақ оқыту технологиялары мен әдістерін білетін біліктілігі жоғары педагогтарсыз білім беру сапасын арттыру мүмкін емес. Қазіргі заманғы педагог жаңа технологиялық тәртіпке көшу процесінде жол көрсетуші болуы тиіс. Ол үшін болашақ педагогтарды оқыту, қазіргі педагогикалық құрамның біліктілігін арттыру, оқытушы кәсібінің мәртебесін арттыру тәсілдері қайта қаралатын болады.

Мұғалімдерге еңбекақы төлеу деңгейі жаңартылған мазмұнға ауысу мен мұғалімдердің біліктілік деңгейін арттыруды ескере отырып, кезең кезеңмен арттырылатын болады. Үлгілік оқу жоспарларын қайта қарау педагогика жұмыскерлеріне түсетін нормативтік оқу жүктемесін азайтуға мүмкіндік береді, бұл оқыту сапасын, педагогтарды кәсіптік даярлау және қайта даярлау деңгейін арттырады.

Педагогикалық кадрлар мен ТжәнеКБ жүйесінің басшыларын қайта даярлау үшін практикалық бағдарлануды және кәсіптік-тұлғалық әлеуеттің дамуын ескеретін, инженерлік-педагогикалық кадрлардың біліктілігін арттырудың жаңа моделі енгізіледі. Өндірістен келген мамандар педагогикалық шеберлікке WordSkills стандарттары бойынша оқытылатын.

Сыртқы нарықтарда қазақстандық білімнің бәсекеге қабілеттілігі мен сұранысын арттыру үшін білім беру хабы құрылады және білім беру қызметтері мен өнімдерінің экспортын дамытуға басты назар аударылады.

• Түгел қамтитын және сұранысқа ие білімге ие қол жеткізу міндеті
• Білім берудің қолжетімділігі мен инклюзивтілігін қамтамасыз ету
• Білім берудің барлық деңгейлеріндегі бағдарламалардың мазмұнын жаңарту
•  Академиялық еркіндікті және жұртшылықтың қатысуын арттыру
• Мемлекеттік-жекешелік әріптестікті кеңейту және білім беру саласына жеке инвестициялар тарту
• Білім беруді цифрландыру

Педагогикалық кадрларды ынталандырумен даярлау сапасын арттыру

• Педагогикалық кадрлардың беделі мен ынтасын арттыру
• Педагогикалық оқу орындарындағы бағдарламаларды жаңарту
• Педагогикалық біліктілікті арттыру және озық педагогикалық практиканы тарату
• Қажетті педагогикалық ресурстарды қамтамасыз ету

Білім беруді жаһандық ортаға интегарциялау

• Білім беру хабын құру және ағылшын тілінде білім беру қызметтерін дамыту

«Кадрларды даярлау жүйесін жаңа экономиканың талаптарына қайта бағдарлау» басымдығы

Басымдық мынадай міндеттерді орындау есебінен жүзеге асырылады:

• ұлттық болжамдау және біліктіліктер жүйелерін дамыту;
• кәсіпорындарға қызметкерлердің біліктілігін арттыруда қолдау көрсету

Қазақстан алдында жаңа экономиканы өнімділікті арттыруға, кәсіпорындар мен салаларды технологиялық жаңарту мен цифрлендыруға қабілетті кадрлармен қамтамасыз ету бойынша ауқымды міндет тұр. Оған еңбек нарығына білім беру жүйесінен жаңа білікті қызметкерлердің келуі есебінен де, сол сияқты жұмыс істеп жатқан қызметкерлерді оқыту арқылы да қол жеткізіледі.

Еңбек нарығының болашақ қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін еңбек ресурстарының дамуын болжамдаудың ұлттық жүйесі дамиды. Еңбек нарығының даму ахуалы мен болжамдарын есепке алу негізінде жұмыс күшіне қойылатын сапалы талаптардың қалыптастырылуын қамтамасыз ететін Ұлттық білім жіктемесі тұрақты түрде жаңартылады.

Барлық кәсіптер бойынша білім, дағдылар мен құзыреттер жиынтығын айқындайтын өзектендірілген кәсіптік стандарттар бизнестің мамандар әзірлеу бойынша техникалық тапсы рма және білім беру бағдарламалары мен оқу-әдістемелік базаны әзірлеу мен жаңартудың негізі болады.

Өмір бойы оқу тұжырымдамасы шеңберінде ел кәсіпорындарының жұмыс істеп жатқан басшылары мен персоналын қайта оқытуды ескеретін жоғары оқу орнынан кейінгі білім дамиды. Технологиялық өзгерістерді іске қосуға қажетті мамандарды қайта даярлау үшін жоғары оқу орындары мен ТжәнеКБ орындары түрлі форматта жүргізілетін, оқу мен жұмысты бірге алып жүруге мүмкіндік беретін қызметкерлерді қайта оқыту және біліктілігін арттыру бойынша курстар ашады. Жұмыс істеп жатқан кәсіптік білім беру орындарынан бөлек оқыту инфрақұрылымы кәсіпорындар жанындағы оқу орталықтарымен және жеке провайдерлермен толықтырылады.

«Кадрларды даярлау жүйесін жаңа экономиканың талаптарына қайта бағдарлау» басымдығы

Басымдық мынадай міндеттерді орындау есебінен жүзеге асырылады:

• ұлттық болжамдау және біліктіліктер жүйелерін дамыту;
• кәсіпорындарға қызметкерлердің біліктілігін арттыруда қолдау көрсету.

Қазақстан алдында жаңа экономиканы өнімділікті арттыруға, кәсіпорындар мен салаларды технологиялық жаңарту мен цифрлендыруға қабілетті кадрлармен қамтамасыз ету бойынша ауқымды міндет тұр. Оған еңбек нарығына білім беру жүйесінен жаңа білікті қызметкерлердің келуі есебінен де, сол сияқты жұмыс істеп жатқан қызметкерлерді оқыту арқылы да қол жеткізіледі.

Еңбек нарығының болашақ қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін еңбек ресурстарының дамуын болжамдаудың ұлттық жүйесі дамиды. Еңбек нарығының даму ахуалы мен болжамдарын есепке алу негізінде жұмыс күшіне қойылатын сапалы талаптардың қалыптастырылуын қамтамасыз ететін Ұлттық білім жіктемесі тұрақты түрде жаңартылады.

Барлық кәсіптер бойынша білім, дағдылар мен құзыреттер жиынтығын айқындайтын өзектендірілген кәсіптік стандарттар бизнестің мамандар әзірлеу бойынша техникалық тапсырма және білім беру бағдарламалары мен оқу-әдістемелік базаны әзірлеу мен жаңартудың негізі болады.

Өмір бойы оқу тұжырымдамасы шеңберінде ел кәсіпорындарының жұмыс істеп жатқан басшылары мен персоналын қайта оқытуды ескеретін жоғары оқу орнынан кейінгі білім дамиды. Технологиялық өзгерістерді іске қосуға қажетті мамандарды қайта даярлау үшін жоғары оқу орындары мен ТжәнеКБ орындары түрлі форматта жүргізілетін, оқу мен жұмысты бірге алып жүруге мүмкіндік беретін қызметкерлерді қайта оқыту және біліктілігін арттыру бойынша курстар ашады. Жұмыс істеп жатқан кәсіптік білім беру орындарынан бөлек оқыту инфрақұрылымы кәсіпорындар жанындағы_ оқу орталықтарымен және жеке провайдерлермен толықтырылады.

Ұлттық болжау және біліктілік жүйелерін дамыту

• Сабақтың өзекті жіктемесін сақтау
• Болжау құралдарын дамыту
• Кәсіби стандарттарды әзірлеу және өзектендіру
• Білім беру бағдарламаларын әзірлеу және кәсіби стандарттар негізінде оқыту нәтижелерін бағалау

Қызметкерлердің біліктілігін арттыруда кәсіпорындарды қолдау

• Қайта даярлау бағдарламаларын дамыту

Шетелде кәсіпорындар жұмыскерлерінің біліктілігін арттыру

«Өнімді жұмыспен қамтуға жәрдемдесу» басымдығы

Бұл басымдық мынадай міндеттердің іске асырылуын болжайды:

• еңбек ұтқырлығын арттыру мен жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің басқа да белсенді шаралары;
• еңбек делдалдылығының тиімді моделін құру;
• шетелден біліктілігі жоғары кадрларды тартуға қолайлы жағдай жасау.

Қолда бар еңбек ресурстары өнімділігінің өсуі бүкіл экономика өнімділігінің өсу негізі болып табылады. Өнімді жұмыспен қамтуды арттыру үшін жұмыссыздар және өзін өзі жұмыспен қамтығандар мамандық алу, біліктілігін өзгерту немесе кадрлар тапшы өңірлерге ерікті қоныстану мүмкіндігін алады. Өнімді жұмыспен қамту нысандарының бірі ретінде жаппай кәсіпкерлікті дамыту микрокредиттеуді және тәжірибелі бизнес-жаттықтырушылардың басшылығымен кәсіпкерлік негіздеріне оқытуды қамтиды. Сондай-ақ кәсіпорындарды жаңғырту және цифрландыру нәтижесінде босатылатын қызметкерлерді қолдау бойынша шаралар қабылданады.

Ең алдымен ауылдық жерлердегі өзін өзі жұмыспен қамтыған халық арасында бейресми жұмыспен қамтуды азайту үшін тіркеу, есепке алу және салық салу жүйесі, әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесімен қамту, еңбек шарттарын «заңдастыру» оңайлатылады.

«Көлеңкелі» жұмыс берушілердің жауапкершілігі күшейтіледі, профилактикалық шаралар кеңейтіледі, «жозықсыз жұмыс берушілер» тізілімі енгізіледі.

Салалар, елді мекендер және санаттар арасындағы еңбек ресурстарының ағындарын тиімді басқару еңбек нарығының айқындылығын арттыру және оның инфрақұрылымын дамыту есебінен қамтамасыз етіледі. Электрондық еңбек биржасы енгізіледі, жұмыспен қамту орталықтары автоматтандырылады, кәсіптік бағдарлау, талап етілетін кәсіптерге оқыту, жұмыспен қамту қызметтері енгізіледі. Жеке агенттіктер дамиды.

Кадрларды даярлау мен қайта даярлау жүйесін қайта құрудың өтпелі кезеңінде Қазақстанға білікті қызметкерлерді, ең алдымен шетелде жұмыс істейтін қазақстандықтарды тарту есебінен құзыреттер тапшылығын қанағаттандыру қажет болады. Шетелдік таланттарды тарту үшін визалар мен жұмысқа рұқсаттарды алу шарттары, мерзімдері мен процестері жақсартылады. Бұл ретте еңбек нарығын заңсыз көшіп келушілерден және біліктілігі төмен қызметкерлерден қорғау шаралары енгізіледі.

«Өнімді жұмыспен қамтуға жәрдемдесу» басымдығы

• Кәсіпорындарды жаңғырту және цифрландыру нәтижесінде босатылған қызметкерлерді қолдау

• Жұмыссыздар мен өзін-өзі жұмыспен қамтығандар үшін қысқа мерзімді кәсіптік оқыту

• Бейресми жұмыспен қамтылған жұмыскерлердің қызметін формалдандыру

• Жаппай кәсіпкерлікті дамыту

• Ерікті қоныстануға жәрдемдесу

• Еңбек делдалдығының тиімді моделін құру

• Электронды еңбек биржасын енгізу

• Халықты жұмыспен қамту орталықтарын жаңғырту

• Жекеменшік жұмыспен қамту агенттіктерін азаматтарды жұмысқа орналастыруға тарту

• Жоғары білікті шетел жұмысшыларын тарту үшін қолайлы жағдайлар жасау

2 реформа

Технологиялық жаңарту және цифрландыру

Реформа бар салалардың және жалпы экономиканың өнімділігін арттыруға, сондай-ақ оның күрделілігін арттыруға бағытталған. Шығындардың төмендеуі, тауарлар мен көрсетілетін қызметтер көлемінің артуы, салалардың әртараптандырылуы мен жоғары өнімді жұмыс орындары санының өсуі негізгі нәтиже болады.

Болашақ пен технологияларды бүгінгі таңда бөлуге болмайды. Жаппай цифрландыру мен технологиялық қайта жарақтандыру арқылы біз экономиканың сапалы өсуін қамтамасыз ету жолындағы басты тосқауыл – төмен өнімділікті еңсеру тұр. Қазіргі уақытта Қазақстан экономикасының барлық салаларында еңбек өнімділігі деңгейінде дамыған елдерден артта қалу байқалады. Мысалы, ауыл шаруашылығында мұндай артта қалу дәрежесі 12-15 есе, тау кен өндіру өнеркәсібінде 5-10 есе, өңдеу өнеркәсібінде 2-4 есе байқалады. Экономиканың күрделілігі мен ғылымды қажетсінуінің одан әрі артуы ҒЗТКЖ-да инвестиция-

лардың төмен деңгейімен шектелген, олар Қазақстанда ЖІӨ-нің 0,15%-ын ғана құрайды (Ресей мен Бразилияда – 1,2%, Канадада – 1,6%, Австралияда – 2,2%), ол инновацияларға төмен сұраныс пен қолданбалы зерттеулердің жетіспеуіне байланысты.

«Салаларды технологиялық жаңарту және цифрландыру» басымдығы

• Аталған басымдық мынадай міндеттердің іске асырылуын болжайды:
• болашақ технологияларын дамыту;
• инфрақұрылымды дамыту және цифрландыру тосқауылдарын жою;
• технологиялық жоғары өнімді компанияларды тарту.

Технологиялық жаңғырту жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың өнімділігін арттырады, оларды заманауи және сыртқы нарықтарда неғұрлым бәсекеге қабілетті етеді. Жаңа технологиялар жергілікті стартаптардың да, сол сияқты Қазақстанның аумағында орналасқан шетелдік компаниялардың да жаңа жоғары өнімді кәсіпорындарының пайда болуының іргетасыны айналады. Қазақстан экономикасының бәсекеге қабілеттілігін сақтау мен дамытудың негізі мемлекет пен бизнестің бірлескен күшімен цифрлық құрамдауышты дамыту болып табылады.

Өнеркәсіптің одан әрі жаңғыртылуының маңызды бағыты – төртінші өнеркәсіптік революцияның немесе 4. 0 Индустрияның элементтерін пайдалана отырып, технологиялық процестерді, интерфейстерді және хаттамаларды ЭЫДҰ стандарттарына стандарттау, табысты шешімдерді тестілеу мен ауқымды ету үшін құзыреттер орталықтарын құру есебінен базалық салаларды технологиялық қайта жарақтандыру.

Компанияларды жаңғыртуға қажетті жабдықты жаңартуға және цифрлық технологияларды (мысалы, 3D принтерлер, автоматтандырылған дрондар, сенсорлар және т.б.), технологиялар трансфері мен кері трансферін енгізуге ынталандыру шаралары әзірленіп, енгізіледі.

Заманауи, оның ішінде жасыл жобаларды қаржыландыру бойынша жаңа құралдарды пайдалана отырып, энергия тиімділігі стандарттарын енгізуге және ЭКСПО базасында «жасыл» технологиялар мен инвестициялық жобаларды дамыту жөнінде халықаралық орталық құруға бағытталған жасыл технологиялар дамиды.

Салаларды технологиялық жаңарту және цифрландыру үшін жағдай жасау мақсатында сенімді, қолжетімді және қауіпсіз цифрлық инфрақұрылымды, ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету инфрақұрылымы дамиды, заңнамалық тосқауылдар алып тасталады.

Технологиялық жоғары өнімді компаниялар болашақ экономиканың негізіне айналады. Ол үшін жеке инновациялық компаниялардың пайда болуы мен дамуына, сондай-ақжоғары технологиялық шетел компанияларын  шоғырландыру үшін жағдай жасалады.
 

Болашақ технологияларын дамыту міндеті
 

• Технологяилық процестерді стандарттау.
• Индустрия 4.0 үшін құзыреттер орталығын құру .
• Модельді цифрлық фабрикалар құру.

«Жаңа экономика үшін негіз құру» басымдығы

• Аталған бастама мынадай міндеттердің іске асырылуын болжайды:
• цифрлық құзыреті бар адамдарды дамыту;
• инновацияларды ынталандыру;
• ғылыми зерттеулер жүйесін дамыту
   

Бүгінгі таңда аса маңызды міндеттердің бірі цифрлық құзыреті бар адамдарды дамыту болып табылады. Бұл ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласындағы мамандар мен басқарушылар, сол сияқты күнделікті өмірде цифрлық өнімдер мен шешімдерді пайдаланатын барлық азаматтар болып табылады. Ол үшін жергілікті және халықаралық компанияларды тарта отырып, өмірдің барлық салалар мен аяларында ІТ-дағдыларға оқыту, кәсіпкерлерге АКТ қызметтердің жеңілдетілген бастапқы топтамасын ұсыну, электрондық сауда мен электрондық үкіметтің дамуын ынталандыру кеңінен қолданылатын болады. Халықтың, шағын және орта бизнестің цифрлық сауаттылығын арттыруға басты назар аударылады.

Жаңа отандық инновациялық кәсіпорындардың (стартаптардың) пайда болуын қамтамасыз ету үшін инновациялық экожүйені дамыту жалғастырылады. Инновациялық жобалар мен стартаптарды кешенді қаржыландыру жүйесі енгізіледі, мемлекеттік гранттардың тиімділігі артады, жеке тәуекелді қаржыландыруды тарту үшін жағдай жасалады.

ЭКСПО-2017 инфрақұрылымы негізінде Astana International Smart Technologies Hub халықаралық технологиялық хабты іске қосу цифрландыру саласындағы басым жоба болып табылады. Ол бір жағынан венчурлық инвесторларды, бизнес періштелерді, жеке инвестициялар қорларын және стартаптарға инвестицияларға мүдделі өзге инвесторларды және екінші жағынан өзінің идеяларын коммерцияландыру үшін қаражат іздеп жүрген бүкіл әлемнің стартаптары мен инноваторларын тартатын бірегей алаңға айналады.

Қолданыстағы ғылыми зерттеулер жүйесі отандық ғылымның белсенді жаңғыртылуын және әлемдік ғылыми кеңістікке интеграциялануын белсенді қолдауға қайта бағдарланады. Әлемдік үрдістерді ескере отырып, нәтижелерді коммерцияландыру бойынша жеке ортақ қаржыландыру үлесін арттырып, цифрландыру, жасанды интеллект, нейрожелілер, заттар интернеті, ғарыш қызметтері, дағдарыстарды болжамдау сияқты ең өзекті тақырыптар бойынша ғылыми жобалар жүргізіледі. Жас ғалымдарға қолдау көрсетіледі. Қазақстандық ғалымдар халықаралық ғылыми жобаларға қатысады, міндетті түрде қазақ және ағылшын тілдеріндегі нұсқаларымен 3-4 ғылыми танымал бұқаралық журналдар мен интернет-басылымдар, 6-8 қазақстандық ағылшын тіліндегі ғылыми журналдар дамиды.

Ғылымның бизнес-процестерін толық цифрландыру шеңберінде нақты уақыт режимінде ғылым жөніндегі ұлттық ақпараттық жүйе енгізіледі.

3-реформа. Бәсекелістік және бәсекеге қабілетті бизнес

Реформа мемлекет пен мемлекеттік монополиялардың рөлін қысқартуға, бизнес жүргізуде тосқауылдарды азайтуға, жеке, негізінен орта кәсіпорындардың өсуін ынталандыруға бағытталған. Негізгі нәтижелер бәсекелес ортаны дамыту, жеке секторды және кәсіпкерлік бастаманы өзектілендіру, шикізат емес экспорттың өсуі болады.

Қазіргі бизнеске салынатын реттеушілік жүктеме жылдам экономикалық өсуге жәрдемдеспейді. Мемлекет нарықтарда әлі де елеулі рөл атқарады. 18,6%-ын ЖІӨ-дегі мемлекеттік сектордың жалпы қосылған құнының үлесі құрайды. Мемлекет сектор қаржыны ғана емес, сол сияқты білікті кадрларды да өзіне тартып отыр. Үкімет бизнесті қайта реттеу бойынша қабылдап жатқан шаралар Қазақстанға 2017 жылы өз көрсеткіштерін 15 тармаққа жақсартып, Дүниежүзілік Банктің «Doing Business» рейтингінде 36-орынға ие болуға мүмкіндік берді. Сонымен бірге, бизнес-қоғамдастықтың пікірінше, бізге жетілдірілген бәсекелестік туралы айту әлі ерте.

Қазақстанның Үшінші жаңғырту шеңберіндегі жаңа экономикалық өсу моделі жеке сектордың жетекші рөліне негізделеді. Нақ өзі одан әрі дамудың қозғалтқышына айналуы, технологиялық жаңарудың бағыттарын айқындауы, өз жұмыскерлерінің құзыреттері мен дағдыларының тұрақты дамуын қамтамасыз етуі, инвестициялар жүргізуі, жаңа кәсіпорындар мен салаларды құруы тиіс.

«Экономикадағы мемлекеттің рөлін өзгерту» басымдығы

Бұл басымдық мынадай міндеттерді:

• жекешелендіру бағдарламасының тиімділігін арттыруды;
• жеке сектордың МЖӘ құралдарын пайдалануы үшін қолайлы жағдай жасауды;
• функцияларды беруді және реттеуді оңтайландыруды іске асыруды көздейді.

Бизнестің бәсекелестігі мен бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін мемлекеттің экономикадағы коммерциялық қызмет қатысушысынан бастап жеке сектордың ішкі нарықтағы өсуі мен оның халықаралық нарықтарға одан әрі экспансиясы үшін қолайлы жағдайларды қамтамасыз етуге дейінгі рөлін қайта қарау қажет.

Ол үшін мемлекет мемлекеттің қатысуымен кәсіпорындарды жекешелендіру, тиімсіз компанияларды жою, МЖӘ құралын кеңейту және рәсімдері мен тетіктерін оңайлату есебінен бәсекелес ортаны қалыптастыру мүмкін болатын экономика секторларынан шығуды жалғастырады.

Мемлекеттік бақылау мен қадағалау деңгейін, кедергілер санын азайту есебінен жеке бизнесті дамыту мүмкіндіктері кеңейтіледі. Реттеу шектеулері мен рәсімдердің барынша ықтимал саны дамыған елдердің деңгейіне сәйкес келтіріледі. Бәсекелес ортаға берілуі тиіс мемлекеттік органдардың функцияларына жыл сайын іріктеу жүргізіледі.

Қажетті есептілік пен құжаттаманы ұсыну бойынша талаптар 50%-ға қысқартылады және процестің электрондық форматқа ауыстырылуы қамтамасыз етіледі, ол ақпаратты жинауға және ұсынуға байланысты бизнес шығасыларын қысқартуға мүмкіндік береді.

«Жеке бизнестің өсуін ынталандыру» басымдығы

Бұл басымдық мынадай міндеттерді:

• бәсекеге қабілетті кәсіпорындарды дамытуды;
• тәуекелдерді төмендету мен қаржыландыруға қолжетімділікті қамтамасыз етуді;
• өнімдер мен көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыруды ынталандыруды іске асыруды көздейді.

Кәсіпкерлікті қаржылық емес қолдау есебінен бизнестің өсуі үшін жағдай жасау және жақсарту негізгі назарда болады. Ол үшін «Атамекен» ҰКП қолданыстағы КҚКО базасында бизнеске қызмет көрсету және қолдау бойынша толық форматты бірыңғай терезе құрылады, кәсіпкерлердің сервистік қолдау шараларымен қамтылуы кеңейтіледі, инфрақұрылымға қол жеткізу оңайлатылады және т. б.

Компаниялардың, бірінші кезекте орташа компаниялардың өсуін және олардың ірілендірілуін ынталандыру үшін орта және шағын бизнес кәсіпорындары мен жеке кәсіпкерлер үшін тең салық жағдайларын құруға арналған салық жүйесін өзгерту жалғасады. Орта бизнес экономиканың негізін құрап, болашақта жаңа ұлттық чемпиондардың пайда болуын, Қазақстанның жаңа экспорттық тауашаларының қалыптасуын қамтамасыз етуі тиіс.

Аграрлық секторда өз бетінше жұмыспен айналысатын кооперативтерінің ұйымдастырылуы ынталандырылады. Бизнестің, әсіресе халықаралық өткізу нарықтарындағы бәсекеге қабілеттілігі басқаларынан бөлек, шығарылатын тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің сапасымен айқындалады. Өнімдер мен көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыруды ынталандыру үшін

ұлттық сапа стандарттары халықаралық стандарттармен үйлестіріледі, жоғары оқу орындарының негізінде сынақ базалары мен сертификаттау орталықтары дамиды, кәсіпорындар тәуелсіз аудит жүргізу арқылы өнімдер мен көрсетілетін қызметтердің сапасына өз бетінше тұрақты бақылау жүргізеді.

Жеке кәсіпорындардың қаржыландыруға қолжетімділігін кеңейтудегі міндетті шарты ең алдымен кәсіпорындардың өздерінің сауықтырылуы, олардың төлем қабілеті мен ашықтығының артуы, тиімсіз жұмыс жасайтын компаниялардың жойылуы болып табылады. Ол үшін банкроттықты қоса алғанда, заңды тұлғаларды жабу тетігінің оңайлатылуы, компаниялардың корпоративтік басқару деңгейінің, сондай-ақ жергілікті рейтингтік агенттіктерді дамыту есебінен олар туралы ақпарат айқындылығының артуы, кредиттік бюро жұмысының қамтылуы және жергілікті аудиторлық компаниялардың жауапкершілігі күшейтілуі тиіс. Сондай-ақ банктік емес қаржыландыру көздерін дамыту бойынша шаралар қабылданады.

Кәсіпкерлікті қаржылық емес қолдау есебінен бизнестің өсуі үшін жағдай жасау және жақсарту негізгі назарда болады. Ол үшін «Атамекен» ҰКП қолданыстағы КҚКО базасын да бизнеске қызмет көрсету және қолдау бойынша толық форматты бірыңғай терезе құрылады, кәсіпкерлердің сервистік қолдау шараларымен қамтылуы кеңейтіледі, инфрақұрылымға қол жеткізу оңайлатылады және т. б.

Компаниялардың, бірінші кезекте орташа компаниялардың өсуін және олардың ірілендірілуін ынталандыру үшін орта және шағын бизнес кәсіпорындары мен жеке кәсіпкерлер үшін тең салық жағдайларын құруға арналған салық жүйесін өзгерту жалғасады. Орта бизнес экономиканың негізін құрап, болашақта жаңа ұлттық чемпиондардың пайда болуын, Қазақстанның жаңа экспорттық тауашаларының қалыптасуын қамтамасыз етуі тиіс. Аграрлық секторда өз бетінше жұмыспен айналысатын кооперативтердің ұйымдастырылуы ынталандырылады.

Бизнестің, әсіресе халықаралық өткізу нарықтарындағы бәсекеге қабілеттілігі басқаларынан бөлек, шығарылатын тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің сапасымен айқындалады. Өнімдер мен көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыруды ынталандыру үшін ұлттық сапа стандарттары халықаралық стандарттармен үйлестіріледі, жоғары оқу орындарының негізінде сынақ базалары мен сертификаттау орталықтары дамиды, кәсіпорындар тәуелсіз аудит жүргізу арқылы өнімдер мен көрсетілетін қызметтердің сапасына өз бетінше тұрақты бақылау жүргізеді.

Жеке кәсіпорындардың қаржыландыруға қолжетімділігін кеңейтудегі міндетті шарты ең алдымен кәсіпорындардың өздерінің сауықтырылуы, олардың төлем қабілеті мен ашықтығының артуы, тиімсіз жұмыс жасайтын компаниялардың жойылуы болып табылады.

Ол үшін банкроттықты қоса алғанда, заңды тұлғаларды жабу тетігінің оңайлатылуы, компаниялардың корпоративтік басқару деңгейінің, сондай-ақ жергілікті рейтингтік агенттіктерді дамыту есебінен олар туралы ақпарат айқындылығының артуы, кредиттік бюро жұмысының қамтылуы және жергілікті аудиторлық компаниялардың жауапкершілігі күшейтілуі тиіс. Сондай-ақ банктік емес қаржыландыру көздерін дамыту бойынша шаралар қабылданады.
 

«Өнімділіктің өсуіне кедергі келтіретін тосқауылдарды жою» басымдығы

Бұл басымдық мынадай міндеттерді:

• бар салалардың операциялық тиімділігін арттыруды;
• табиғи монополиялардың операциялық тиімділігін арттыруды;
• көлік-логистикалық және сауда инфрақұрылымын дамытуды іске асыруды көздейді.

Технологиялық жаңғыртудан және цифрландырудан бөлек, кәсіпорындардың операциялық қызметінің тиімділігін арттыру өнімділіктің артуының маңызды факторы болып табылады. Ынталандырудың қаржылық емес тетіктеріне негізделе отырып, өңдеу өнер кәсібімен өнімділікті арттыруға және басқа да салаларға бағытталған шаралар құралы мен қолданыстағы бағдарламалардың қамтылуы кеңейтіледі. Ұлттық кәсіпкерлер палатасы операциялық тиімділікті, өнімділікті арттыру және энергия тиімділігін жақсарту үшін бизнесті құралдар мен технологиялар туралы барынша белсенді хабарлау бойынша тұрақты жұмыстар жүргізеді.

Энергетикалық саланы тиімді дамыту үшін тариф белгілеу тәсілдері жетілдіріледі. Энергия өндіруші ұйымдарда электр энергия саудасының орталықтандырылған моделіне кезең-кезеңмен көшу жүзеге асырылады және тариф белгілеу ашықтығының тетігі енгізіледі.

Көлік-логистикалық инфрақұрылымның дамуы біріншіден, Қазақстан аумағында тауарларды тасымалдау құны мен уақытын азайтуға, екіншіден, халықаралық көлік дәліздеріне интеграциясын қамтамасыз етуге бағытталады. Сауда инфрақұрылымының дамуы делдалдар санының және тиісінше, тауарларды өткізу құнын азайтуға бағытталады.

Экономиканың жекелеген секторларында (негізінен, ауыл шаруашылығында) делдалдар санының көптігіне байланысты көтерме-тарату орталықтарын және электрондық сауданы дамыту үшін жағдай жасалады. Электрондық коммерцияны ілгерілетуді қамтамасыз ету үшін әлеуметтік жарнама арқылы электрондық сауданы ілгерілету қамтамасыз етіледі.

«Экспортты ілгерілету және әртараптандыру» басымдығы

Бұл басымдық мынадай міндеттерді:

• экспорттаушыларды қаржылық және қаржылық емес қолдау шараларын кеңейтуді;
• экспортқа бағдарланған көрсетілетін қызметтерді дамытуды іске асыруды көздейді.

Ішкі нарықтың сыйымдылығы төмен кезінде экономиканы әртараптандыруға бағдарлану өңдеу өнеркәсібі мен көрсетілетін қызметтер саласының экспортқа, ең алдымен, Еуразиялық экономикалық одақ шеңберіндегі экспортқа бағдарлануын талап етеді.

Экспортты ілгерілету үшін экспортты қолдаудың бірыңғай терезесін құру, сыртқы нарықтарда тарифтік және тарифтік емес кедергілерді алып тастау, «KazakhExport» экспорттық сақтандыру компаниясының сыртқы нарықтардағы өкілдіктерін дамыту есебінен экспорттаушыларға қаржылық емес қолдау көрсету қажет.

Туризм, Ұлттық медициналық холдинг базасындағы медициналық туризм, шетел студенттері үшін гранттар беру және шет тілдерінде оқыту арқылы білім беру қызметтерін көрсету, АХҚО базасында ерекше құқықтық режим шарттарында көрсетілетін қаржылық және іскерлік қызметтер, транзит- көлік және ғарыштық қызметтер сияқты экспортқа бағдарланған көрсетілетін қызметтердің дамуына басты назар аудару қажет. Ол үшін ақпараттық-жарнамалық кампанияны тұрақты өткізуді қамтамасыз ету, виза мен шекара рәсімдерін оңайлату қажет.

 
«Экспортты ілгерілету және әртараптандыру» басымдығы

Бұл басымдық мынадай міндеттерді:

• экспорттаушыларды қаржылық және қаржылық емес қолдау шараларын кеңейтуді;
• экспортқа бағдарланған көрсетілетін қызметтерді дамытуды іске асыруды көздейді.

Ішкі нарықтың сыйымдылығы төмен кезінде экономиканы әртараптандыруға бағдарлану өңдеу өнеркәсібі мен көрсетілетін қызметтер саласының экспортқа, ең алдымен, Еуразиялық экономикалық одақ шеңберіндегі экспортқа бағдарлануын талап етеді.

Экспортты ілгерілету үшін экспортты қолдаудың бірыңғай терезесін құру, сыртқы нарықтарда тарифтік және тарифтік емес кедергілерді алып тастау, «KazakhExport» экспорттық сақтандыру компаниясының сыртқы нарықтардағы өкілдіктерін дамыту есебінен экспорттаушыларға қаржылық емес қолдау көрсету қажет.

Туризм, Ұлттық медициналық холдинг базасындағы медициналық туризм, шетел студенттері үшін гранттар беру және шет тілдерінде оқыту арқылы білім беру қызметтерін көрсету, АХҚО базасында ерекше құқықтық режим шарттарында көрсетілетін қаржылық және іскерлік қызметтер, транзит-көлік және ғарыштық қызметтер сияқты экспортқа бағдарланған көрсетілетін қызметтердің дамуына басты назар аудару қажет. Ол үшін ақпараттық-жарнамалық кампанияны тұрақты өткізуді қамтамасыз ету, виза мен шекара рәсімдерін оңайлату қажет.
 

4-реформа. Сыбайлас жемқорлықсыз

Құқықтық мемлекет

Реформа заңдардың сақталуын қамтамасыз ету, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың алдыңғы қатарлы алдын алу Тетіктерін белсенді пайдалану, сондай-ақ азаматтардың құқықтық мәдениетін қалыптастыру есебінен қолайлы инвестициялық және іскерлік Ахуалды қалыптастыруға сбағытталған.

2025 жылға қарай қазақстан үшін қағидатты өзгерістер Дүниежүзілік экономикалық форум заңдардың сақталуы мен сыбайлас жемқорлықтың төмендеуін экономикалық өсуге неғұрлым көп ықпал ететін факторлар ретінде айқындайды.

Жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексіне сәйкес Қазақстан дәл осы факторлар бойынша әлемнің 30 жетекші елінен көбірек артта қалуда. Соңғы жылдары Қазақстанда заң үстемдігін қамтамасыз ету және сыбайлас жемқорлықты жою бойынша белсенді жұмыстар жүргізілді. Халықаралық ұйымдар заң үстемдігі индикаторлары мен сыбайлас жемқорлықты бақылаудың жақсарғанын атап өтуде.

Үкіметтің сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатына сенім білдірген қазақстандықтар саны 2015 жылғы 60%-дан 2016 жылы 73%-ға дейін артқан. Біздің отандастарымыздың жартысы қоғамдағы сыбайлас жемқорлықтың деңгейін төмендету жұмыстарына өзінің жеке үлесін қосуға дайын.

Аталған өзгерістер сот жүйесін халықаралық стандарттарға сәйкестендіруге, заңнама тұрақтылығын арттыруға, азаматтардың құқықтық сауаттын тәрбиелеуге бағытталған. Басқару процестерін ауқымды оңтайландыру және цифрландыру, айқын рәсімдерді енгізу сыбайлас жемқорлық көріністерінің мүмкіндіктерін шектейді. Бұл өзгерістер азаматтарды және бизнесті сенімді құқықтық қорғалуын қамтамасыз етеді.

«Заңнаманы жетілдіру және заңдарды сақтау үшін

Жағдайлар жасауды қамтамасыз ету» басымдығы

Бұл басымдық мынадай міндеттерді:

• заңнаманың және құқық қолданудың сапасын, тұрақтылығын арттыруды;
• адамның құқықтары мен бостандықтарын және мүліктік құқықтарын қорғау тетіктерін жақсартуды;
• сот төрелігін және сот жүйесінің тәуелсіздігін қамтамасыз етуді іске асыруды көздейді.

Ұлттық заңнаманың жоғары сапасы қолдау табады, азаматтардың құқықтарын қорғау тетігі жақсартылады, сот жүйесінің тәуелсіздігі күшейтіледі, қоғамның мемлекеттік институттарға сенім білдіру деңгейі артады. Қазақстанда құқық қорғау жүйесі халықаралық стандарттарға барынша жақын болады.

Болжамды және сапасы жоғары заңнама ел ішіндегі өмір сүру деңгейін арттыру үшін жағдай жасайды, Қазақстанды халықаралық бизнес үшін неғұрлым бәсекеге қабілетті және тартымды етеді. Осы мақсаттарға байланысты заңды біркелкі түсіндірмеу мүмкіндігін жою, олардың қайталануын болдырмау, заңдардың тұрақтылығын және заңнамадағы өзгерістер мен жаңалықтардың болжамдылығын қамтамасыз ету қажет. Бірінші кезектебұл халық пен бизнес үшін көбірек қолданылатын және маңызды заңдарға қатысты.

Заңнаманы, оның нормативтік деңгейлері мен құқықтық құрылымын одан әрі жаңғырту ұлттық заңнаманың, оның базалық салаларының даму басымдықтарын, ведомстволық норма шығармашылықтың рөлін, құқықтық реттеу тетігіндегі заңнамалық және заңға тәуелді актілер үлесінің оңтайлы арақатынасын айқындауға бағытталатын болады.

Мемлекеттің құқық шығармашылық рөлі ең алдымен азаматтық айналым субъектілеріне қызмет жасау үшін (әсіресе кәсіпкерлік), оның ішінде құқықтағы диспозитивтік қағидатын неғұрлым кеңінен пайдалана отырып көбірек еркіндік беруге бағдарланады.

Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын, ең алдымен меншік құқықтарын қорғау азаматтар мен кәсіпкерлердің мемлекетке сенім білдіруінің тиісті деңгейін қамтамасыз ететін негізгі шарттардың бірі болып табылады.

Құқық үстемдігін қамтамасыз ету саласындағы құқық бұзушылықтар үшін жазалаудыңқайтарымсыздығы мен соттың тәуелсіздігі қағидаты сақталатын болады.

«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы алдын алу шараларын күшейту» басымдығы

Бұл басымдық мынадай міндеттерді:

• сыбайлас жемқорлық тәуекелі жоғары процестерді оңтайландыру және оңайлатуды іске асыруды көздейді;

Елдегі сыбайлас жемқорлық деңгейін төмендету халық пен бизнестің тарапынан «заңсыз әрекеттерге сұранысты» төмендетіп, сыбайлас жемқорлыққа жол бермеу, болғызбау, алдын алу шараларын күшейту, сондай-ақ оларды жүзеге асыру мүмкіндігі есебінен болуы тиіс. Ол үшін неғұрлым қажетті процестерді жеңілдеті, жекелеген лауазымдар деңгейінде өкілеттіктердің шамадан тыс шоғырлануына жол бермеу, сыбайлас жемқорлық тәуекелдері жоғары процестерді толық автоматтандыру және деректер қорын біріктіру есебінен айқындылықты елеулі түрде арттыру бойынша жұмыстар жүргізілуге тиіс.

Сатып алуды, жауапкершілік пен бақылауды күшейтуді жүзеге асыру үшін бірыңғай тәсілдерді қалыптастыру мақсатында квазимемлекеттік сектор субъектілерін сатып алуды реттеу бойынша жұмыстар жүргізілетін болады.

«Тұрақты құқықтық мәдениетті қалыптастыру» басымдығы

Бұл басымдық мынадай міндеттерді:

• қоғамда заңдардың сақталмауына және сыбайлас жемқорлық көріністеріне төзбеушілікті қалыптастыруды;
• қоғамдық бақылауды танымал ету және мемлекеттік институттарға деген сенімді арттыруды іске асыруды көздейді.

Азаматтардың құқықтық мәдениетінің деңгейі, заңдардың бұзылуына төзбеушілігі – заңдардың сақталуын қамтамасыз ету және сыбайлас жемқорлықты төмендетудің маңызды шарттарының бірі болып табылады. Әдеттегі құбылыс ретінде тұрмыстық сыбайлас жемқорлыққа деген төзбеушілікті дамыту шараларына ерекше назар аударылатын болады.

Заңнаманы қолданудың мағынасы мен қағидаттарын түсіндіре отырып оңайлатылған форматтағы өзекті құқықтық құжаттарды қамтитын ашық ақпараттық құқықтық ресурсты құру жоспарлануда. Құқықтық мәдениет деңгейін арттыру үшін құқық қорғау органдарының қосымша аспектілерін енгізумен азаматтар үшін құқықтық тәрбиелеу және білім беру бағдарламаларын кеңейту, сондай-ақ мемлекеттік органдардың лауазымды тұлғалары арасында ауызша жұмыс жүргізу қажет. Азаматтардың құқық бұзушылықтарды бақылау процестері мен күреске тарту «Азаматтық бақылау» және «Мемлекеттік қызмет этикасы» сияқты қоғамдық бақылау бағдарламаларын тарату және танымал ету есебінен артуға тиіс. Негізгі мемлекеттік институттарға сенім деңгейіне жүйелі тәуелсіз мониторингілеуді енгізу қажет. Мониторингілеудің нәтижелері озық тәжірибені көтермелеу және тарату үшін пайдаланылады.

5-реформа.

Мықты өңірлер және урбандалу

Реформа бүкіл ел бойынша өмір сүрудің базалық сапасын қамтамасыз ету кезінде жергілікті әлеуетті (экономикалық резервтерді) тиімді пайдаланумен қамтамасыз етілетін өңірлердің экономикалық өсуі есебінен еліміздің ЖІӨ арттыруға бағытталған.

Қазіргі уақытта өңірлерді дамытудағы теңсіздік сақталуда. Жалпы өңірлік өнім (ЖӨӨ) өндірісіндегі ең көп үлес Алматы қаласына – (20%-дан астам), ең азы – Солтүстік Қазақстан облысына (2%) келеді. Халықтың жан басына шаққандағы ЖӨӨ көрсеткішінің ең үлкен мәні (Атырау облысы) мен ең аз мәні (Оңтүстік-Қазақстан облысы) арасындағы айырмашылық 7 есе. Аймақтардың бірінші және екінші сегізіндегі экономиканың көлеміндегі айырмашылық 3,1 есеге артты.

Бюджетаралық қатынастар жүйесі, субвенцияларды тарату және алу жүйесі өңірлерді өзін-өзі ұйымдастыру мен ішкі ресурстарды (жасырын қорларды) дамыту, экспорттық әлеует пен салықтық базаны арттыру үшін жеткілікті түрде ынталандырылмайды.

Сонымен бірге, Қазақстан халықтың тығыздығы төмен (орта квадрат километрге шаққанда 6,6 адам) және урбандалудың орта деңгейімен (54%, Ресейде – 74%, Малайзияда – 77%) сипатталады, бұл әлеуметтік қызмет көрсетудің және инфрақұрылым құрылысының құнын арттырады, сондай-ақ қызмет көрсету салаларының дамуын шектейді. Бұдан басқа,шағын ауылдардың үлесі (500 адамға дейін) елдегі ауылдық елді мекендердің шамамен 52%-н құрайды.

Бұл өзгеріс Қазақстанның барлық өңірлеріндегі тұрғындардың базалық өмір сүру деңгейін қамтамасыз етудің және олардың тәуелсіздігін арттырудың арқасында экономиканың қарқынды дамуына бағытталған. Урбандалу процесі барынша біркелкі болмақ. Тек агломерация ғана емес, сондай-ақ орташа қалалар да өзгеріс локомотивтері болмақ. Нәтижесінде өңірлер арасындағы әлеуметтік-экономикалық алшақтық пен теңгерімсіздік қысқарады.

«Өңірлердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру» басымдығы

Бұл басымдық мынадай міндеттерді:

• өңірлердің экономикалық дербестігін қамтамасыз ету;
• өңіраралық бәсекелестік пен кооперацияны дамытуды іске асыруды көздейді.

Қазақстанның жеделдетілген дамуы өңіраралық бәсекелестік пен кооперациямен ынталандырылған әр өңірдің әлеуетін ашу есебінен болады. Ол үшін өңірлердің экономикалық дербестігі мен жауапкершілігі орындарда әлеуметтік-экономикалық саясатты қалыптастыру және іске асыру өкілеттіктерді беру және бизнесті қолдау шараларын таңдау, инвестициялар тарту, жұмыспен қамтуға жәрдемдесу және инфрақұрылымды дамыту,орындарда кадрлық ресурстарды басқару есебінен арттырылады.

Бұл ретте тиісті мәслихаттарға, халыққа, бизнеске және сарапшылар қауымдастығына тұрақты есеп берудің толықтығын, ашықтығын, қолжетімділігі мен дұрыстығын арттыру есебінен жергілікті биліктің есеп беруге міндеттілігі қамтамасыз етіледі.

Халық саны 2 мың адамнан артық облыстық маңызы бар қалаларда, ауылдарда, кенттер мен ауылдық округтерде жергілікті өзін-өзі басқарудың дербес бюджеті және коммуналдық меншікке енгізіледі. 2020 жылдан бастап бұл нормалар барлық елді мекендерде ықпал ететін болады.

Бұдан басқа, облыстық маңызы бар қалалар, ауылдар, кенттер мен ауылдық округтер деңгейінде жергілікті өзін-өзі басқарудың өкілетті органын құру мәселесі пысықталады, бұлжергілікті қауымдастыққа бюджетті бекітуге қатысуға мүмкіндік береді. Өңірлер арасындағы бизнес жүргізудің жеңілдігі мен республикалық бюджеттен инвестициялық қаржыны алу үшін жарыстығы жөніндегі рейтингісі негізіндегі бәсекелестікөңірлерді дамыту үшін маңызды ынталандыру болмақ.

Бұл ретте бәсекелестік аймақтардың оқшаулануына себеп болмай, керісінше, ресурстар мүмкіндігі мен оңтайландыруды іздестіру және Астана, Алматы, Шымкент, Ақтөбе, Өскемен қала-хабтарында экономикалық белсенді орталықтары бар бірыңғай экономикалық нарық құру жөніндегі өңіраралық кооперацияны күшейту үшін себеп болуы қамтамасыз етіледі.

«Урбандалу және байланысты қамтамасыз ету» басымдығы

Бұл басымдық мынадай міндеттерді:

• шағын және орта қалалардың басымдығымен реттелетін урбандалуды;
• экономикалық өсу орталықтары арасында көліктік байланысты қамтамасыз етуді іске асыруды көздейді.

Урбандалу мен қалалық ортаны дамыту деңгейі елдің даму деңгейін көрсетеді және елдің одан әрі әлеуметтік-экономикалық дамуы үшін маңызды фактор болып табылады.

Осылайша, ірі агломерацияларды дамытуға баса назар аудара отырып, одан әрі даму орта және шағын қалалардың өсуіне, «SmartCity» тұжырымына негізделген қалалық ортаны басқарудың жоғары технологиялық шешімдерін енгізу және қалаларға қоныстанатын адамдардың жан-жақты дамуына бағытталатын болады.

Ірі қалаларға жаппай қоныстануды болдырмау үшін сәулелік қағида бойынша көлік инфрақұрылымын одан әрі дамытудың, сондай-ақ көліктік компаниялармен ұзақ мерзімді келісімшартқа өту, қауіпсіз және үздіксіз көліктік байланысты қамтамасыз ету есебінен көрсетілетін көлік қызметтеріне қолжетімділікті арттыру есебінен ауылдық және орта қалалар арасындағы және қала арасындағы байланысты арттыру үшін жағдай жасалады.
 

«Барлық өңірлерде өмір сүрудің базалық деңгейін қамтамасыз ету» басымдығы

Бұл басымдық мынадай міндеттерді:

Базалық әлеуметтік көрсетілетін қызметтерді және өмір жағдайын қамтамасыз етуді;

Экологиялық ахуалды жақсартуды іске асыруды көздейді.

Кез келген өңірдің тартымдылығы, тұрғындардың әл-ауқатының деңгейі, оны одан әрі дамыту перспективалары халықтың өмір сүру сапасымен айқындалады. Өмір сүру сапасын жақсарту және әрбір аймақта неғұрлым тең жағдай жасау мақсатында базалық әлеуметтік қызметтер, оның ішінде сапалы, қолжетімді білім және денсаулық сақтау, азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету, ауыз су қолжетімділігін, сондай-ақ қоршаған ортаның сапасын арттыру (су, ауа және т.б.) қамтамасыз етіледі.

Әлеуметтік нысандардың қолжетімділігін арттыру үшін ресурстарды тиімді пайдалануы үшін көршілес және бірнеше өңірлердің қажеті негізінде жоғары сапалы ресуртарын орналастыру және қамтамасыз етуді жоспарлау жүйесі жетілдіріледі, сондай-ақ қашықтан қол жеткізу үшін телемедицина, онлайн білім беру сияқты технологиялар енгізіледі. Сондай-ақ, қолдау тірек мектептерін (ресурстық орталықтар) құру және жақын елді мекендерде тұратын оқушыларға мектеп көлігін ұсыну бойынша жұмыстар жалғасады.

Экологиялық жағдайды жақсарту халықаралық тәжірибе негізінде экологиялық заңнаманы және стандарттарды қайта қарауды талап етеді.

Эыдұ елдерінің озық тәжірибесін ескере отырып «құрғақ» және «ылғалды» қағидаты бойынша қатты қалдықтарды жинауды және басқа түрлерін қамтитын тққ кәдеге жаратуға баса назар аударылады.

Қоршаған ортаға зиян келтірудің дәлелденген фактісі негізінде «ластаушы төлейді» принципі енгізіледі. Қоршаған ортаны ластайтын кəсіпорындарды әміршіл-әкімшіл реттеудіңорнына айыппұлдар мен өсімпұлдарға негізделген экологиялық рұқсаттарға ынталандыру жүйесі, сондай-ақ қоршаған ортаға әсер етуді бағалау процесі енгізілетін болады.

6-реформа

Қоғамдық сананы жаңғырту

Қоғамдық сананы жаңғырту» реформасы күшті және жауапты адамдардың бірыңғай ұлтын қалыптастыруға бағытталған. Негізгі нәтижесі тұрғындардың өз болашағына деген жауаптылығының, жеке бәскелестікке қабілеттілігі мен прагматизмінің артуы, сондай-ақ экстремистік идеологияның таралуына жол бермеу болып табылады. Қоғамдық сананы жаңғыртудың негізгі қағидаттары Мемлекет басшысы – Ұлт көшбасшысының «Мәңгілік ел» патриоттық актісі, бағдарламалық мақалалары шеңберінде көзделіп, қол жеткізіледі. Үкімет бұл бастамаға қатысады және осы бағытта өзінің іс-қимыл жоспарын әзірледі.

Қоғамдық институттарды реформалауда айтарлықтай ілгерілеушілікке қарамастан, халықтың бастамашылық деңгейінің төмендігі мәселесі тұр. Әлемде және біздің өңірде экстремизм идеологиясының таралу қаупі артып келеді. Қоғамда экстремистік идеологияға қарсы иммунитетті қалыптастыру – одан арғы жұмыстың маңызды бағыты. 

Әлеуметтік пікіртерім деректері бойынша халықтың 30% -ы ел дамуына белсенді қатысуға дайын, жастар арасында бұл көрсеткіш 60% құрайды. Осылайша, алдағы жылдары жастарға ерекше назар аудара отырып, халықты елдің қайта өзгеру процесіне тартуды арттыру қажет.

Бұл реформа күшті және елінен адал бір ұлттың қалыптасуына бағытталған. Өзгерістердің бағыттары: өз болашағы мен Қазақстан болашағына жауапкершілікті тәрбиелеу, жеке бәсекелестікті арттыру, азаматтардың прагматизмін және тапқырлығын тарату. Ұлттық мәдениетті дамытуға және экстремизмнің алдын алуға ерекше көңіл бөлінген.

«Өмірге арналған прагматикалық тәсілдемені тәрбиелеу» басымдығы

Бұл басымдық мынадай міндеттерді:

«жауапты азаматтың» имиджін танымал етуді;

салауатты өмір салтын насихаттауды орындауды білдіреді.

Прагматизм өзіңнің ұлттық және жеке ресурстарыңды түсіну, оларды ұтымды қолдану, өз болашағыңды жоспарлай білу дегенді білдіреді. Табысты халық – бұл прагматикалық ұлт. Ұлттық мәдениет элементі ретінде Прагматизм – өзіңнің және өз еліңнің табысқа жетуіне жауапкершілікте бола білу, кәсіби өсуге және салауатты өмір салтына бағдарлану. «Жауапты азамат» қағидаттарын танымал ету Қазақстан азаматтарының бизнес, спорт, мемлекеттік қызмет, ғылым және басқа да салалардағы нақты «табыс оқиғасында» ілгерілетілетін болады.

Азаматтардың «меншік иесі» мәдениетін дамыту азаматтардың ортаны (көшелерді реконструкциялау және абаттандыру, үйлердің жөндеу, велосипед жолдарын ашу және т.б.) жақсарту жөніндегі ұсыныстарын жинау және маңызды мәселелерді шешу үшін әлеуметтік бастамалар картасын жасауға қатысу есебінен болады, ол азаматтарды елді мекендердің әлеуметтік өміріне тартуды қамтамасыз етеді.

Азаматтық қоғамның мемлекетті басқаруға қатысу жүйесін жетілдіру мақсатында әлеуметтік бастамаларды іске асыру, азаматтардың құқықтары мен мүдделерін қорғау, ҮЕҰ қызметінің әлеуметтік-экономикалық тиімділігіне кешенді бағалау енгізу, және қоғамдық кеңестердің қызметін, қоғамдық бақылау жүйесін жетілдіру және т.б. іске асыру кезінде ҮЕҰ-ның мемлекетпен және бизнеспен ынтымақтастығын қамтамасыз ету үшін тұрақты құқықтық база құрылады.

Салауатты өмір салтын танымал ету жөніндегі жұмыстар қамтудың жаңа деңгейіне шығады. Ол үшін спорттық-сауықтыру кешендерінің қолжетімділігі арттырылады және мәдени-бұқаралық спорттық іс-шаралары көптеп өткізіледі; балалар мен жасөспірімдердің физикалық дайындығы үшін дене шынықтыру даярлығы клубтарының кең желісі дамытылады, халықтың дене шынықтыру-спорттық тәрбиелеу жүйесі құрылады.

«Ұлттық бірлікті қорғау» басымдығы

Бұл басымдық мынадай міндеттерді:

Бәсекеге қабілетті қол жетімді мәдени ортаны қалыптастыру, шығармашылықты қолдауды;

Отбасылық құндылықтарды сақтау және гендерлік кемсітушілікке жол бермеуді;

Экстремизмнің таралуына жол бермеуді іскес асыруды көздейді.

Жаңғыртуды жүргізу кезінде ұлттық салт-дәстүрді, тіл мен музыканы, әдебиеті сақтау маңызды. Бұл ретте бір ұлтты өңірге бөлу сияқты жаһандық әлемге тән емес, көнерген бірқатар ерекшеліктер өткен өмірдің еншісінде қалуға тиіс. Қазақстанда әркім жеке үлесі бойынша және жеке кәсіби сапасы бойынша бағаланатын меритократиялық қоғам құрылуы тиіс.

Ұлттық мәдениетті дамытуды жалғастыру қажет, ол әлемдік мәдениеттің бір бөлігі болуы тиіс. Ол үшін мәдениет саласындағы дарынды және перспективті қайраткерлерді ынталандыру және көтоермелеу, демалу мәдениетін қалыптастыру, әдебиетке, өнерге, тарих пен қасиетті жерлерге деген қызығушылықты арттыру, үш тілдік бағдарламаны және қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар бойынша үздік білім беру кітаптарын қазақ тіліне аудару есебінен әлемнің үздік біліміне қол жеткізуді қамтамасыз ету қажет.

Әлемдік қоғамдастыққа кірігу тұрғысында қазақстанның гендерлік саясаты ерлер мен әйелдердің қоғамның барлық салаларында тең құқықтарына, артықшылықтары, міндеттемелері мен мүмкіндіктеріне қол жеткізуге, сондай-ақ гендерлік кемсітушіліктің барлық нысандары мен көріністерін еңсеруге бағдарланады. Ол үшін еңбек жағдайларын жақсартуды көздейтін заңнама, жұмыспен қамтудың икемдi нысандары және т.б. жетілдірілетін болады, мемлекеттік және бюджеттеуді жоспарлау жүйесіне гендерлік әсерді бағалау енгізілді, гендерлiк статистика реттеледі. Ерлер мен әйелдердiң кәсiпкерлiк қызмет үшін қажетті барлық ресуртарға тең қолжетімділігі қамтамасыз етіледі. Отбасын нығайту, әлеуметтік жетімдіктің алдын алу, жалғыз басты ата-аналарды қолдау, әке болу институтын нығайту мәселелері мемлекеттік отбасылық саясаттың негізі болады.

Қазақстан қазірдің өзінде экономикалық, саяси және мәдени байланысты әлемдік қауымдастықтың тең құқылы мүшесі болды. Алайда, ең озық халықаралық білім мен тәжірибені қабылдай отырып, азаматтарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету және деструктивті ағымдардың идеологиясын таратуға және экстремизмнің таралуына жол бермеу жөніндегі алдын алу шараларын қабылдау қажет. Ол үшін экстремизмнің профилактикасы бойынша ауқымды ақпараттық-түсіндірме жұмыстарын ұйымдастыру, оның таралуын болдырмау бойынша нақты профилактикалық жұмыстар, радикалды идеологияның ізбасарлары үшін орталықтар мен оңалту бөлімдерінің қызметін ұйымдастыру, сондай-ақ дін өкілдерінің экстремизмді болдырмау жөніндегі жұмыстарға қатысуын күшейту қажет.

7-реформа

Мемлекеттік сектор өзгерістердің көшбасшысы ретінде

Реформа өзінің үлгісінде өзгерістердің жүзеге асырылуын көрсететін, елдегі өзгерістердің бастамашысы және көшбасшысы ретінде орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың рөлін арттыруға бағытталған. Мемлекеттік сектордың қызмет өнімділігін, технологиялылығын, бейімділігін, клиентке бағдарлануын және ұйымдастыру мәдениетін арттыру ЭЫДҰ табысты мемлекеттері мен жетекші жеке кооперациялардың озық басқарушылық тәжірибелерін қолданудың арқасында мемлекеттік органдардың жұмыс сапасын арттыруды қамтамасыз етеді. Өзгерістерді жүзеге асыруда жұртшылықты бағдарламалар мен саясатты әзірлеуге, олардың орындалуын бақылауға және т.б. тарту арқылы «назар аударатын мемлекет» тұжырымдамасын іске асырудың рөлі ерекше болмақ.

Әлемдегі көптеген табысты өзгерістер мемлекеттік органдарды өзгертуден басталған. Мысалы, Сингапур елдегі басқарушылар мен менеджерлердің сапасын жақсартудағы жетістікке мемлекеттік қызметкерлерді ең жаңа тәжірибелерге үйрету арқылы қол жеткізді, ал Эстония цифрландыруды мемлекеттік аппаратты компьютерлендіру мен мемлекеттік қызметтерді цифрландырудан бастады.

Орталық және жергілікті мемлекеттік органдар бүкіл елдегі өзгерістердің қозғаушысы болуы үшін олардың өздеріне барынша технологиялық дамыған, тиімді, бейімделген және клиентке бағдарланған болуы қажет.

«Мемлекеттік органдардың қызметін цифрландыру» басымдығы

Берілген басымдық келесі міндеттердің орындалуын қарастырады:

мемлекеттік органдардың ішкі процестерін цифрландыру және реинжирингілеу;

ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету.

Орталық және жергілікті мемлекеттік органдар мен мемлекеттік қызметкерлер ішкі және ведомствоаралық процестерді реинженерлеу және цифрландыру есебінен өздерінің тиімділігі мен өнімділігін арттыру үлгісін көрсетіп, елдегі барлық кәсіпорындар мен азаматтар үшін «пионер» болуға тиіс.

Мемлекеттік органдарды цифрландыру ақпараттық жүйелерді дамытуды, процестерді интеграциялауға арналған платформалар (мысалы, ұлттық геоақпараттық жүйе) құруды және инфрақұрылымды (мысалы, бұлттық құжат айналымы) дамытуды қамтуға тиіс.

Осымен қатар артық келісулерді және т.б. жою есебінен қайталауды жою және процестерді оңайлату үшін процестерді оңтайландыру бойынша жұмыстар жүргізілуі тиіс.

Цифрландыру және мемлекеттік секторға жаңа технологияларды енгізу техникалық және технологиялық шаралары, сондай-ақ мемлекеттік қызметкерлерді ақпараттық қауіпсіздік шараларына үйрету есебінен ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етумен сүйемелденуі тиіс.

«Нәтижеге және азаматтардың мүдделеріне бағдарлануды арттыру» басымдығы

Бұл басымдық мынадай міндеттерді:

• нәтижеге бағдарлану тәсілдерін жүйелендіруді;
• жұмыстағы адаптивті тәсілді дамытуды;
• клиентке бағдарланудың негізінде сапаны арттыруды іске асыруды көздейді.

Нәтижелілік, бейімділік және клиентке бағдарлану ЭЫДҰ алдыңғы қатарлы мемлекеттер мен табысты жеке компанияларға тән сапа болып табылады. Орталық және жергілікті мемлекеттік органдар деңгейінде осындай сапаларды дамыту оларға халыққа қызмет көрсету, сондай-ақ ішкі өзара іс-қимыл жасасу кезіндегі жұмыстардың сапасын арттыруға мүмкіндік береді.

Осылайша, мемлекеттік қызметкерлерді материалдық ынталандыру жүйесі негізінде нәтижелерге қол жеткізуі бойынша ынталандыру жүйесіне көшу жұмыстары жалғастырылуы тиіс. Мемлекеттік органдардың қызмет нәтижесін объективті бағалауға статистикалық деректердің жоғарғы сапасы есебінен қол жеткізіледі. Деректерді жинау жүйесі жетілдіріледі және деректердің қажетті толықтығы қамтамасыз етіледі.

Халық пен бизнес мемлекеттік органдардың негізгі «клиенттері» болып табылады. Мемлекеттік аппараттың жұмысы дәл солардың мүдделерін қанағаттандыруға бағытталған.

Клиентке бағдарлануды арттыру көрсетілетін қызметтер мен атқарылған жұмыстар бойынша тұрақты кері байланыс алу, ақпаратттың нысан жағынан және мазмұны жағынан да қолжетімділігін арттыру және әріптестікке бағдарлана отырып, бизнес пен азаматтардың шешімдері мен маңызды мемлекеттік құжаттарды дайындауға қатысу мүмкіндіктерін кеңейту есебінен жүргізілетін болады.

«Мемлекеттік сектордағы сананы жаңғырту» басымдығы

Бұл басымдық мынадай міндеттерді:

• басшыларды бағыныстылардың уәждемесінің және жұмыс тиімділігінің деңгейін өзгертуге тартуды;
• ұйымдастыру мәдениетін дамыту және мемлекеттік қызметтің беделін арттыруды іскеасыруды көздейді.

Мемлекеттік қызметшілер Қазақстанның тұрғындары үшін прагматикалықтың, тиімділік пен кәсібиліктің үлгісі болуға тиіс. Ол үшін мемлекеттік қызметшілердің құндылықтар жүйесін, уәждемесі мен жұмысқа деген көзқарасын нығайту қажет.

Бұл жерде басты әріптестермен араласу нысаны, жаңа шешімдермен эксперимент жасау, жұмыстың барынша белсенділігі және дербестігі сияқты салалардағы стандарттарды белгілейтін мемлекеттік органдар басшыларының рөлі басым болуға тиіс. Ол үшін басшылар бағынысындағылармен жұмыс істеудің неғұрлым заманауи тәсілдері туралы қажетті ақпаратпен, оқыту материалдарымен, тәжірибелік семинарлармен және тәжірибемен алмасу мүмкіндігімен қамтамасыз етіледі.

Ұйымдастыру мәдениетін дамыту үшін ұйымаралық ынтымақтастық пен әріптестіктікке, нәтиже сапасына, бастамашылдыққа және сервистілікке бағытталған мемлекеттік қызметшілер үшін құндылықтар жүйесі қалыптастырылады және таратылады.

Мемлекеттік қызметшілерді дамыту үшін және білікті кадрларды тарту үшін мемлекеттік қызметшілерге нәтижеге бағдарланған еңбек ақы төлеу және сыйақы беру жүйесін жетілдіру, тұрақты кәсіби дамуды, озық білім мен технологияларға қолжетімділікті қамтамасыз ету, құзыретті басшылардан үйрену мүмкіндігі, неғұрлым дарынды қызметшілерді қолдау мен жоғарылату есебінен мемлекеттік қызметтің беделі арттырылады.

8 «Қазақстан-2050» бағытының бірізділігі». Жүйелі реформалардың табыстылығы үшін басымды саясаттар

Жүйелі реформалармен қатар «Қазақстан – 2050» стратегиясына сәйкес жеті басымды саясаты іске асыру бағыты жалғасады. Басымды саясаттар реформалардың табысы үшін қолайлы жағдай туғызады, қарқынды өзгеретін жағдайда әлеуметтік-экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз етеді.

1

Макроэкономикалық саясат макроэкономикалық және құрылымдық саясатты үйлестіруге, ақша-несие саясатының рөлін арттыруға, бюджеттің тұрақтылығына және мұнай емес тапшылықты төмендетуге, сонымен қатар мемлекеттік қарыздың деңгейін қауіпсіз деңгейде ұстауға бағытталады.

2

Экономика салаларының бәсекеге қабілеттілігі. Саясат базалық салалардың әлемдік нарықтардағы ұстанымын нығайтуға, ары қарай индустрияландыруға және жаңа тауарларды сыртқы нарыққа шығаруға, жаңа индустрияларды қалыптастыруға және қызмет саласын дамытуға бағытталады

3

Қаржылық секторды дамыту саясаты банк секторының қаржылық тұрақтылығы, қор нарығы мен баламалы қаржыландыру көздерін дамытудан тұратын қаржыландырудың тиімді тізбегін қалыптастыруға бағдарланады. АХҚО-ны дамыту мен халықтың қаржылық сауаттылығын арттыруға ерекше көңіл бөлінеді.

4

Инвестицияларды белсенді тарту бойынша саясат реттеуді және инвесторлармен өзара іс-қимылды жаңғырту, инвесторлардың құқығын қорғауды нығайту есебінен инвестициялық ахуалды жақсарту, отандық және шетел инвестицияларын белсенді тартуға, сонымен қатар инвестицияларды тартуға қажетті инфрақұрылымды жетілдіруге бағытталады.

5

Жоғары өмір сүру сапасын қамтамасыз ету саясаты әлеуметтік қамтамасыз етудің атаулылығын және инклюзивтілігін арттыруға, қолжетімді және сапалы денсаулық сақұтауды дамытуға, тұрғын үй мен тұрғын үй инфрақұрылымының қолжетімділігі мен жайлылығын арттыруға бағытталады.

6

Жасыл экономика мен қоршаған ортаны қорғау саласындағы саясат халықтың өмір сүру деңгейін арттыру үшін тұрақтылықты қамтамасыз етуге, жасыл инвестицияларды ынталандыру және тартуға, экономиканы декарбонизациялауға, және баламалы энергия көздерін дамытуға, Қазақстанның су және жер ресурстарының сапасын жақсартуға, аз қалдықты экономиканы дамытуға және биологиялық алуантүрлілікті сақтауға бағытталады.

9.  «Енгізу – табыстың негізі». Сәтті іске асырудың қағидасы

2025 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспарын әрі қарай іске асыру еліміздің Ау-

мақтық-кеңістіктік дамуының болжамды схемасы және екінші және үшінші деңгейдегі стратегиялық құжаттар – мемлекеттік бағдарламалар, мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарлары, аумақтық даму бағдарламалары, ұлттық холдингтердің даму стратегиясы арқылы жүзеге асырылатын болады. Осыған байланысты қазіргі стратегиялық және саяси құжаттар 2025 жылға дейінгі стратегиялық жоспарға сәйкестендірілетін болады.

Стратегиялық және бағдарламалық құжаттармен қатар, 2025 жылға дейінгі стратегиялық жоспарды іске асыру 2017 жылдың басында мемлекеттік органдарға енгізіле бастаған жобалық басқару құралдарын пайдалану арқылы жүзеге асырылатын болады. Бұл үкіметтің барлық басқару деңгейлерінің жүйелі реформаларды жүргізуге назар аударуына, іске асыру нәтижелеріне жауапкершілікті, сондай-ақ процестің ашықтығы мен есеп беруін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Сонымен қатар Стратегиялық жоспарды табысты іске асыру үшін барлық тартылған тараптардың: мемлекеттік органдардың, бизнес пен азаматтық қоғамның келісілген әрекеттері қажет. Ол үшін «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы атынан бизнес, Қазақстанның Азаматтық Альянс кеңесі атынан азаматтық қоғам және үкімет арасында Бірлесіп іске асыру туралы келісімге қол қою жоспарлануда.

10.  Барлығы үшін артықшылықтар мен тиімділіктер. Инклюзивті экономикалық өсу

2025 Стратегиялық жоспары инклюзивті экономикалық өсу идеясын жүзеге асырады.

Дүниежүзілік банк инклюзивтік өсуді экономиканың барлық секторларында кеңінен таралған, еңбек ресурстарының айтарлықтай бөлігін тартатын және нарық пен ресурстарға қолжетімділіктегі тең мүмкіндіктермен сипатталатын жоғары және тұрақты өсу (Ұлт байлығының өсуінің маңызды шарты) ретінде айқындайды.

Біз үшін инклюзивтік өсу – 2025 жоспары бағдарланған сапалы индикаторлардың арқасындағы іс-әрекеттердің практикалық бағдарламасы.

Өмірдің жақсарғанын Қазақстанның барлық өңірлері, барлық әлеуметтік топтар, азаматтардың басым көпшілігі сезінуі тиіс. Ұлттық бизнес жеке секторға үшін ашылған жаңа мүмкіндіктердің арқасында сапалы серпін жасай алады.

Инклюзивті өсу – бұл экономикалық әділеттіліктің қағидаты. Мұндай тәсіл ұлттық экономиканың жоғары өсу қарқынын – адам капиталын дамытуға және қазақстандық бизнестің бәсекеге қабілеттілігін мүмкіндік береді.

2025 стратегиялық жоспары Үкіметтің таяудағы 8 жыл ішінде жұмыс істейтін елеулі және нақты айқындалған пайдасын/тиімділігін көрсетеді.

Күтілетін пайдалар мен әсерлер:

Үшінші модернизация басталды – ел үшін болашақтың көпірі және Қазақстанның әрбір азаматы үшін жеке табыстарға жету мүмкіндігі.

Жүріп жатқан және болашақтағы реформалардың иесі және басты пайда табушы – қазақстандықтардың жас ұрпағы. 2025 стратегиялық жоспар көптеген әлеуметтік лифтерді іске қосуда, білім алуға, жұмыс істеуге және дарындарды ашу үшін бірегей мүмкіндіктер жасалады.

Адами капиталдың жедел дамуына Үшінші жаңғыру мен 2025 стратегиялық жоспарда басты назар аударылған. Демек, жастардың реформаларға белсенді қатысуы сұранысқа ие. Қазақстанның ұлттық жетістігі жас таланттарды жұмылдыруға, жас қазақстандықтардың ашықтығы, алғырлығына және азаматтық кемелденуіне негізделетін болады.

“Барлық адамның жері”

Германия – туристік маусымның жыл бойына жалғасып, қонақтарын қарқ қылатын қонақжай елдердің бірі. Бұл бекер емес, себебі, ол Орталық Еуропаның ең көрікті мемлекеті. Германия – бүкіл құрлықтың тарихына айтулы өзгерістер енгізген атышулы мемлекет ретінде ерекшеленеді. Экономикалық дамудың жоғары деңгейінің, жанға жайлы әрі жан-жақты дамыған қалаларының арқасында Германиядағы саяхат көптің көңілінен шығып жүр. Альпі тауларының етегінде жатқан Бад Мергентхайме, Бад Орбе, Висбадене, Баден-Бадене шипажайлары әлем туристерінің алыстан арбалап іздеп келетін демалыс орнына айналып үлгерді.

Германияда сізді Рейна қыраттары мен ортағасырлық үздік сарайлар, мұражайға айналып кеткен көне ғибадатханалар, Баварияның ежелгі мәдениетінің озық үлгілері, Шварцвальд аймағы, тыныштық құшағындағы Балтық жағалауы, тарихи ескерткіштер күтіп тұр. Елдің оңтүстігі мөлдір өзендер мен тау шипажайларымен, шарап шығаратын өнеркәсіп орындарымен танымал.

Германиядағы көненің иісі мүңкитін Райнфелс (1250 ж), Сунек (1010 ж), Райнек (1832 ж), Райхенштайн, Райнбрайтбах, Айнбрайтбах, төрт мұнаралы Лойсдорф, қамалдар кешені Роландзек, Штольценфельс (1836-1842 жж.), Ланек (XIII ғ), екі ұлы қамал Штерренберг пен Либенштайн (XI және XIII ғғ.), Марксбург сарайы сынды ғимараттар алыстан қол бұлғайды.

Мына жерден Германияның ең, ең көрікті мекендерін тамашалай аласыздар:

Латын тілінде «Германия», яғни, «Allemagne» – «барлық адамның жері» деген мағынаны білдіреді. Бәрін айт та, бірін айт, салты сара, дәстүрі дара герман халқының өзіндік дара салт-дәстүрі мен әдет-ғұрыптары, мінез-құлқы таңырқамасқа қоймайды. Ендігі әңгіме неміс халқының ерекшеліктері туралы:

1. Германияда сыраның 5000 сорты, шұжықтың 1500 нанның 300 және минералды сусынның 500-ден астам түрі бар екен.

2. Сыра демекші, германдықтар сырасүйгіштердің көшін бастап тұр. Бұл жерде Октоберфест аталатын әлемдегі ең үлкен сыра фестивалі өтеді. Әлемнің әрбір үшінші сыра өндіруші зауыты Баварияда орналасқан. Германияда қызметкерлерге жұмыс күнінде бір шыны сыра ішуге рұқсат берілген. Олар шетелде өндірілетін сыраларға сенім білдірмейді.

3. Сағыз ең алғаш рет Германияда жасалды. Оны дүниеге әкелген Ханс Ригел. Сондай-ақ, бәрімізге жақсы таныс аспиринді де германдық Феликс Хоффман 1897 жылы жасап шығарды.

4. Германиядаға ең кең таралған спорт түрі – футбол. Германияның футболдан ұлттық құрама командасы планетамыздың ең үздік ойыншыларынан құралған.

5. Германияның полиция қызметкерлері “Мерседес” фирмасының машиналарын мінеді.

6. Немістер қақталған балықты білмейді және одан қатты қорқады.

7. Германияда жұмыс істемей-ақ, мемлекеттің әлеуметтік көмегі арқылы оп-оңай өмір сүруге болады. Бірақ немістер мұндай өмірді өздері үшін тым ұят, намысқа тиеді санайды. Мұнда жұмыс күні ерте басталып, ерте аяқталады. Фирмалардың басым бөлігінде қызметкерлер жасқа қарамастан “сен” деп сөйлеседі. Ресми құжаттардың соңы “Достық сәлеммен” деген фразамен аяқталады.

8. Неміс тіліндегі диалектілердің әртүрлілігі соншалықты оңтүстіктің тұрғындары сөйлегенде, солтүстіктегі телебағдарламалар субаудармашыларды пайдаланады.

9. Германия көшелерінде келе жатып, жергілікті тұрғыннан мекенжай сұрай қалсаңыз, қалтасынан әдеттегідей айфонын шығарады да, навигацияға қарайды. Жолды жақсылап түсіндіріп болғаннан кейін өз көлігімен апарып тастауға ұсыныс жасайды.

10. Ұлттық менталитет: немістер өздерінің денсаулығын өте қатты күтеді, өздерінің не ішіп, не жегендеріне қатаң есеп береді. Пәтерді жалдап тұру ең қалталы деген азаматтардың өзіне қалыпты жағдай, оларда жеке үйдің болуы аса маңызды емес. Татуировкалар мен пирсингтер неміс әйелдері мен ерлерінің арасында кең таралған. Неміс қыздары каблукты көп кимейді. Олар жануарлардың құқығын қатты қорғайды және зәбір көрсеткендерді қатаң жазалайды. Үй-жайы жоқ адамдар мемлекеттен ит алып бағады, себебі, ол үшін арнайы айлық төленеді. Олар ерте тұрып, ерте ұйықтайды. Қарым-қатынасқа келгенде немістер өте қонақжай әрі, кеңпейіл, досқа мейірімді. Қатты әсірелеудің де қажеті жоқ, олар жай ғана жақсы тәрбие алған. Германияда темекі шегетіндер тым аз.

11. Білім беру жүйесі: Неміс мектептерінде 1 – өте жақсы баға болса, 6 – ең нашар баға. Бастауыш мектептен кейін оқушыларды үлгерімі мен тәртібіне қарай жай мектептер мен гимназияларға бөліп тастайды. Ал университетке тек қана гимназия оқушылары түсе алады. Греманияда жоғары білім тегін беріледі. Университеттерде арнайы бекітілген бағдарламалар жоқ, студенттер өз курстарының бағдарламасын бірлесе жасайды. Академиялық бостандық сабақтарға кірмеуге, курс бағдарламасын өзгертуге, өз бетіңмен дайындалуға, қосымша сабақтарға қатысуға мүмкіндік берген. Университетке түсу үшін ешқандай емтихан қажет емес, неміс тілі мен ағылшын тілін жақсы меңгергендігі туралы қағаз өткізілсе жетіп жатыр.

12. Германияның балаларына бәрі рұқсат етілген. Олар не бүлдірсе де ата-аналары жауап береді. Ата-аналары жоқ болса, ешкім жауап бермейді. Бала велосипедпен еркін жүре алу үшін, міндетті түрде мектепте берілетін арнайы жүргізуші куәлігін алу керек.

13. Ол жақта кез келген затты жөндеуге беру жаңасын сатып алғаннан да қымбат екен.

14. Неміс қыздары осы уақтытқа дейін косметика қолданбаған, оларға боянуды үйреткен шетелден келген әйел-қонақтар екен. Германияда әйелдерден еркектер көп. Неміс әйелдері қол алысып амандасады.

15. Қалыптасқан дәстүр бойынша, Германияда қыз бен жігіт кездесуге барғанда, әркім өзіне төлейді. Егер жігіт төлеген болса, қыздың шамасына сенбегені болып саналады.

16. Еуропадағы ең көпірі көп қала – Гамбург. Мұнда 2500-ден астам көпір бар екен. Қаладағы көпірлер Венециядан да (400), Амстердамнан да (1200), Лондоннан да көп.

17. Германиядағы орташа өмір сүру жасы: ерлер – 74, әйелдер – 79.

18. Немістердің бағалауынша елдегі ең лас қала Берлин екен.

19. Онда әрбір рұқсатсыз жұлынған гүл үшін 650 еуро айыппұл салынады.

20. Германияда Еуропаның ең үлкен аквасаябағы “Tropical Islands” бар. Аквасаябақ күндіз-түні жұмыс істейді. Мұнда жүзу бассейіні, жағалау, өсімдіктерге, құстарға, гүлдерге бай тропикалық орман, кафелер мен мейрамханалар бар тропикалық ауыл, балалар аймағы, мини-гольф, фитнес-клубтар мен сауналар, 27 метрлік төбешіктен басталатын (горка) аттракциондар бар. Әрбір ниет білдіруші адам әуе шарымен ұша алады.

Суреттер:turizmportal.ruturj.ru, pegas-int.com, vebidoo.de 

Дайындаған: Айгерім Сматуллаева

Суд над курдским оперативником РПК начался в Гамбурге | Новости | DW

Гамбургский суд в пятницу начал судебный процесс над подозреваемым главным активистом Рабочей партии Курдистана (РПК) в Германии.

Гражданин Турции Зеки Э. обвиняется в принадлежности к иностранной террористической организации. Обвиняемый под кодовым именем «Сияр», как утверждается, был руководящим составом РПК в период с марта 2013 года по август 2014 года.

В течение этого времени он был главным деятелем организации в Дармштадте, прежде чем взять на себя операции в Берлине. .

«В дополнение к типичным административным обязанностям, в качестве регионального лидера региона он занимался организационной, финансовой, кадровой, а также пропагандистской деятельностью в своей зоне ответственности и наблюдал за сбором пожертвований для РПК», – заявил гамбургский суд. заявление.

В организационной структуре РПК 36-летний мужчина находился под началом бывшего лидера сектора «Север» Мехмета Д., который был осужден немецким судом в августе прошлого года.

Как представитель РПК, ответственный за Берлин, он также регулярно встречался с лидерами других секторов в Гамбурге и Бремене, согласно суду.Он также принял участие в Европейском конгрессе РПК в июне 2014 года.

Через месяц после съезда обвиняемые были отнесены к сектору «Юг 2», который включает Штутгарт, Ульм, Фрайбург и Мюнхен.

«Как руководитель сектора он находился в прямом контакте с бельгийским руководством РПК и выполнял их приказы», ​​- заявил гамбургский суд.

Зеки Э. был арестован в Швеции в апреле прошлого года на основании европейского ордера на арест и в июле переведен в Германию.

РПК – крупнейшее курдское националистическое движение, имеющее миллионы сторонников в Турции, Ираке, Сирии, Иране и диаспоре в Европе.Помимо ведения вооруженной борьбы за большие права курдов в Турции, ее боевики также находятся на передовой против так называемого «Исламского государства» (ИГ) в Сирии и Ираке.

В ноябре прошлого года немецкий суд вынес условный приговор езидскому члену РПК в Бремене, сославшись на решение о применении мягкого наказания преследование Турцией курдов и боевиков РПК, спасающих этнорелигиозную группу в Ираке от ИГ. геноцид.

Турция давно обвиняет Германию в том, что она позволяет РПК использовать либеральные законы для беспрепятственной деятельности, Германия отрицает обвинения.

При наличии трех миллионов человек турецкого происхождения, многие из которых являются этническими курдами, Германии уже давно трудно найти баланс между поддержкой союзника по НАТО и выражением озабоченности по поводу прав человека и демократии.

СМОТРЕТЬ: 16 хасидов задержаны более 10 часов в Германии без предъявления обвинения

Шестнадцать хасидов, в том числе группа из пяти человек, направлявшаяся из Нью-Йорка в Вену, были задержаны в аэропорту Франкфурта на пути в Вену на прошлой неделе без видимой причины. и продержались более 10 часов.

Инцидент был опубликован еврейской правозащитной группой «Американцы против антисемитизма» (AAA), основанной бывшим депутатом парламента Дов Хикиндом.

«Как только я отдал свои документы офицеру, он смотрит на меня, он говорит мне:« Вы все пятеро вместе? »- сказал один из задержанных. «И я сказал:« Да ». А он сказал:« Тебе нужно отойти в сторону »».

«Туда прибывают еще двое пассажиров нашего рейса», – сказал он. «Они подошли со своими бумагами, и им сразу же сказали встать рядом с нами.Итак, мы сразу увидели, что это еврейское дело.

«Никого [еще] не останавливали более чем на минуту», – сказал он. «Посмотрел документ« Далее ». Семерым евреям, евреям-хасидам было приказано отойти в сторону».

Хасидам не объяснили, почему они были задержаны. У них отобрали паспорта и подвергли допросу.

Один из мужчин в конце концов позвонил в посольство США, и ему сказали, что власти Германии изучают его документы, так как они могут быть поддельными.

Звонок в посольство, похоже, помог, и после более чем десяти часов преследований хасидам разрешили продолжить путешествие без каких-либо объяснений их задержания. Однако сначала они были вынуждены подписать заявления об отказе от ответственности, очищающие власти Германии от любых правонарушений. Некоторые из хасидов отказались это сделать, но, тем не менее, в конце концов были отпущены.

«Некоторых хасидов отвели в сторону и жестоко допросили», – говорится в заявлении Хикинд.

«Это бессовестно, чтобы что-то подобное происходило с невинными людьми где бы то ни было, но тем более с идентифицируемыми евреями в Германии, где бы то ни было.”

«Они обратились ко мне, чтобы поделиться своей историей», – продолжил он. «Я могу сказать вам, что травма и боль, которые они перенесли, являются шрамами и травматичными, поэтому мы призываем правительство Германии немедленно расследовать это ужасное обращение с [этими] невинными людьми».

( YWN Israel Desk – Иерусалим)

17. Танково-гренадерская дивизия СС «Гётц фон Берлихинген»

Детали

Опубликовано: 24 декабря 2010 г. 24 декабря 2010 г.

Последнее обновление: 16 сентября 2013 г. 16 сентября 2013 г.

17.Танково-гренадерская дивизия СС Götz von Berlichingen была сформирована в октябре 1943 года из сменных частей и призывников.
Он участвовал в боевых действиях против американских войск в Нормандии с 10 июня 1944 года и понес большие потери. Уцелевшие части дивизии перебазировались в Сааре в сентябре и забрали живую силу у отставших Хир и Ваффен-СС.
Он воевал в районе Меца в октябре и Новенбе, прежде чем снова отступить к Саару, где в декабре принял участие в боевых действиях. Он воевал в Лотарингии в 1945 году во время наступления Нордвинда, а в марте отступил к Нюрнбергу.

Предполагается, что небольшие подразделения дивизии участвовали в так называемой «Битве за Замок Иттер» 5 мая 1945 года – грандиозное название небольшой операции по отвоеванию австрийского замка Иттер в Северном Тироле, захваченного войсками Силы США накануне. Он известен тем, что из 41 человека, защищавшего замок, были 7 американских солдат из 23-го танкового батальона 12-й бронетанковой дивизии США, 14 французских высокопоставленных лиц, задержанных в замке, и 20 немцев.

Вернувшись в Куфштайн, Ли подобрал подкрепление – два танка из собственного отряда и еще пять из 142-го батальона 36-й пехотной дивизии. С Ли и Шимциком отправились лейтенант Гарри Басс, Санта-Ана, штат Калифорния, офицер по техническому обслуживанию и экипажи танков. В городе Воргл силы остановились. Ли, оставив остальных позади, взял свой средний танк с пятью добровольцами, попрощался со своим арьергардом и поехал в замок, верный майор плелся за ним.
Тогда началась классическая защита древнего «замка», не знавшего сражений со времен арбалета и кипящего масла. Среди защитников был 41 человек – 20 солдат Вермахта (немецкая регулярная армия), 14 французов и женщин и 7 американцев.
В 4 часа утра 5 мая небольшой отряд эсэсовцев начал атаку вверх по склону к замку. Американские винтовки и немецкие ручные пулеметы объединились, чтобы отбить их. (5)

Выжившие сдались войскам США в Баварии в конце войны.

Известные военные преступления

Солдаты этого подразделения участвовали в убийстве двух американских летчиков на Монмартен-ан-Крейн, Франция, 17 июня 1944 года. Эрвин Шенкевиц был приговорен к пожизненному заключению за это преступление в 1947 году.

В Грейнье 25 раненых десантников из 3-го батальона. 507-й парашютно-пехотный полк, 82-я воздушно-десантная дивизия и 30 мирных жителей были убиты после того, как деревня была захвачена 2-мя батальонами из 38-го танкового гренадерского полка СС под командованием штурмбаннфюрера СС Нишлага после двух дней тяжелых боев.(2)

Солдаты этой дивизии, как полагают, несут ответственность за резню в Майле, Франция, 25 августа 1944 года, когда было убито 124 мирных жителя, однако это не подтверждено. (3)

Два солдата были осуждены после войны за стрельбу в мирное лицо в Эбрантхаузене, Хольц, за то, что у них был белый флаг 28 апреля 1945 года.

Один солдат дивизии был обвинен в послевоенное время в расстреле мэра Бургтана за пораженчество в последние дни войны и еще один за расстрел еврейского дантиста.

Оберст доктор Фридрих Август Фрейхер фон дер Хейдте был командиром 6-го полка Fallschirmjäger во время кампании в Нормандии, и ниже представлена ​​стенограмма разговора под секретным контролем, в котором он разговаривал с другими взятыми в плен немецкими офицерами в начале 1945 года.

Другой случай – допрос американского капитана. Присутствовал мой командир батальона, который позвонил мне из боевого штаба оберштурмбаннфюрера Пика [командир 37-го танково-гренадерского полка СС, 17-я танково-гренадерская дивизия СС], где этого человека допрашивали, и сказал: «Пожалуйста, приезжайте немедленно, Сэр.Здесь была какая-то грязная работа ”. Я подумал, что враг, должно быть, прорвался или что-то в этом роде, поэтому я поехал туда, а затем он сказал мне следующее: я сам видел лежащего без сознания офицера. Несколько человек поливали его водой. По-видимому, они поставили его на ящик у дерева, связали ему руки за спиной, а затем пнули ящик и так его допросили. Это противоречит воинской чести. (4)

Родословная

танково-гренадерская дивизия СС Гетц фон Берлихинген (октябрь 1943 г.)
17.SS-Panzergrenadier-Division Götz von Berlichingen (октябрь 1943 – май 1945)

Командир

Группенфюрер СС Вернер Остендорф (30 октября 1943 – 15 июня 1944) (1)
Штандартенфюрер СС Отто Бинге (17 июня 1944 – 20 июня 1944)
Бригадефюрер СС Отто Баум (20 июня 1944 – 1 августа 1944)
СС -Стандартенфюрер Отто Бинге (1 августа 1944 г. – 29 августа 1944 г.)
Оберфюрер СС доктор Эдуард Дайзенхофер (30 августа 1944 г. -? Сентябрь 1944 г.)
Оберфюрер СС Томас Мюллер (? Сентября 1944 -? Сентября 1944 г.)
Штандартенфюрер СС Густав Мерч (? Сентября 1944 -? Октября 1944)
SS-Gruppenführer Вернер Остендорф (21 октября 1944 -? Ноября 1944)
SS-Standartenführer Hans Linger (? Ноября 1944 -? Января 1945)
Оберст Герхард Линднер (15 января 1945 – 21 Январь 1945 г.)
Оберфюрер СС Фриц Клингенберг (21 января 1945 – 22 марта 1945)
Оберфюрер СС Георг Бохман (? Марта 1945 – 8 мая 1945)

Начальник штаба

СС-штурмбаннфюрер Карл-Хайнц Конрад (15 ноября 1943 -? Апр 1944)
СС-оберштурмбаннфюрер Курт Халльвакс (3 апреля 1943 -? Май 1944)
СС-оберштурмбаннфюрер Карл-Аугинц Конрад (17 мая 1944 -?
штурмбаннфюрер СС Макс Линн (26 августа 1944 -? Ноя 1944)
оберштурмбаннфюрер СС Ганс Лингнер (12 ноября 1944 -? Декабря 1944)
майор Курт Граф фон Ботмер (8 декабря 1944 -? Января 1945)
майор Вильгельм Крелле ( 6 января 1945 1945 -? Мая 1945)

Квартирмейстер

Штурмбаннфюрер СС Бернхард Линн (? Января 1944 – 1 августа 1944)
Штурмбаннфюрер СС Ганс-Фридрих Мольдерингс (? Декабрь 1944 -? Февраль 1945)
Штурмбаннфюрер СС Хайни-Гельмут Грелльман (? -?)
? Майор Шёнейх -? Май 1945 г.)

Территория деятельности

Франция (октябрь 1943 – январь 1945)
Южная Германия (январь 1945 – май 1945)

Персонал

01 декабря 1943 г. 4.125
31 декабря 1943 г. 11,147
1 марта 1944 г. 10,236
1 апреля 1944 г. 11,515
15 июня 1944 г. 18,354
30 июня 1944 г. 16,976
30 июля 1944 г. 8,530
16 августа 1944 г. 10,063
20 сентября 1944 г. 14,816
31 октября 1944 г. 15,843
4 декабря 1944 г. 4.000
15 января 1945 г. 3.000
31 января 1945 г. 16,173
2 февраля 1945 г. 8,843
10 февраля 1945 г. 13,252
28 февраля 1945 г. 15,984
28 марта 1945 г. 11,313
7 апреля 1945 г. 8,811

Звания чести

Гётц фон Берлихинген (1480–1562) – рыцарь, увековеченный одноименной пьесой Иоганна Вольфганга фон Гете.Фон Берлихинген также хорошо известен своим железным кулаком, протезом, который он получил после того, как потерял руку во время Баварской войны за наследство в битве при Ландсхуте в 1504 году. Этот железный кулак также был принят в качестве символа на щите дивизии. .

Обладатели высоких наград

Обладатели золотой застежки для рукопашного боя (1)
– Хинц, Бруно, 05.09.1944, оберштурмфюрер СС, шеф 2./SS-Pz.Gren.Rgt. 38
Обладатели Немецкого креста в золоте (11)
Обладатели Застежки Почетного ролла Heer (1)
– Müller, Heinz, 05.12.1944, гауптштурмфюрер СС, 3./SS-Pi.Btl. 17
Обладателей Рыцарского креста (6)
Дубовые листья
– Хинц, Бруно [559. EL] 23.08.1944 SS-оберштурмфюрер Chef 2./SS-Pz.Gren.Rgt 38 und Führer einer Kampfgruppe
NKiG: 05.09.1944 / DKiG: 17.04.1943
– Валь, Курт [720. EL] 01.02.1945 SS-Sturmbannführer Kdr SS-Pz.Aufkl.Abt 17
Knight’s Cross
– Gottke, Heinrich 27.12.1944 SS-Унтершарфюрер VB i. d. 3./SS-Flak-Abt 17
– Куске, Ортвин 26.11.1944 Унтерштурмфюрер СС фюрер 3./SS-Pz.Aufkl.Abt 17
– Папас, Фред 27.12.1944 Унтерштурмфюрер СС, командир я. d. SS-Pz.Aufkl.Abt 17
– Wahl, Kurt 23.08.1944 SS-Hauptsturmführer Adutant SS-Pz.Gren.Rgt 38 und Führer einer Kampfgruppe

Боевой порядок

SS-Panzergrenadier Regiment 37
– Stab u. Stabs-Компания
– I. Батальон (1.-4. Компания)
– II. Батальон (5.-8. Компания)
– III. Батальон (9.-12. Рота)
– 13. Рота
– 14. Рота
– 15. Рота
СС-танково-гренадерский полк 38
– Stab u.Stabs-Компания
– I. Батальон (1.-4. Компания)
– II. Батальон (5.-8. Компания)
– III. Батальон (9. – 12. Рота)
– 13. Рота
– 14. Рота
– 15. Рота
СС-артиллерийский полк 17
– Штаб
– I. Abt.
– II. Abt.
– III. Abt.
SS-Panzerjäger Abteilung 17
SS-Panzer-Abteilung 17
SS-Sturmgeschütz-Abteilung 17
SS-Flak-Abteilung 17
SS-Nachrichten-Abteilung 17
SS-Panzer-Aufklärungs-Abteilungier 17 900 -75 SS-Abteilungier 17 900 -75 SS-Pata
SS-Divisions-Nachschubtruppen 17
SS-Panzer-Instandsetzungs-Abteilung 17
SS-Wirtschafts-Bataillon 17
SS-Sanitäts-Abteilung 17
SS-Feldpostamt 17
SS-Kriegsberichter-Zug 17
merie 17-Feld SS-Feldersatz-Bataillon 17

Офицеры, служащие в айнзацгруппах и концентрационных лагерях

Концентрационные лагеря 15
(включая офицеров, служивших в айнзатцгруппах или концентрационных лагерях до или после службы в этом подразделении)

Знаки отличия

Тактической маркировкой дивизии был бронированный кулак рыцаря Гетца фон Берлихингена.

Название манжеты “Götz von Berlichingen” было разрешено для этого подразделения в октябре 1943 года.

(любезно предоставлено Relics of the Reich)

В художественной литературе

Режиссер Микаэль Саломон, третий эпизод телевизионного мини-сериала 2001 года «Группа братьев» под названием «Карентан» показывает атаку бронетехники и войск дивизии Гетца фон Берлихингена.

Солдаты дивизии Гец фон Берлихинген во Франции 1944

(любезно предоставлено Hjalmar)

Сноски

1.Вернер Остендорф был тяжело ранен в Карантане 15 июня 1944 года.
2. «Убийственная элита: Ваффен-СС и ее полный отчет о военных преступлениях» Джеймса Понтолилло, стр. 58-59.
3. «Убийственная элита: Ваффен-СС и полный список военных преступлений» Джеймса Понтолилло, стр. 80-81.
4. «День Д и битва за Нормандию» Саймона Трю, стр. 289, UKNA WO 208/4177, Отчет центра комплексных допросов (Великобритания) GRGG 265, «Отчет по информации от старшего офицера PW от 27 февраля – 1 марта 1945 г., стр.7-8
5. «Двенадцатый мужчина освобождает французские большие парики» Джона Г. Майера в Hellcat News, том 3, № 2, 26 мая 1945 г.

Использованные источники

Джон Р. Анголия – Тканевые знаки различия СС
Жорж М. Круазье – Ваффен-СС (PDF)
Терри Голдсуорси – Воины Валгаллы: История Ваффен-СС на Восточном фронте 1941-1945 гг.
Д-р К.Г. Клиетманн – Die Waffen-SS: eine Dokumentation
Peter Lieb – Konventioneller Krieg oder NS-Weltanschauungskrieg ?: Kriegführung und Partisanenbekämpfung in Frankreich 1943/44
John G.Майер – 12-е место за освобождение французских больших париков (в Hellcat News, том 3, № 2, 26 мая 1945 г.)
Курт Менер – Die Waffen-SS und Polizei 1939-1945 гг. 17-я танково-гренадерская дивизия СС «Гётц фон Берлихинген»
Джеймс Понтолилло – Убийственная элита: Ваффен-СС и полный список военных преступлений
Марк Дж. Рикменспоэль – Энциклопедия Ваффен СС
CF Рютер и Д.В. de Mildt – Justiz und NS-Verbrechen (Нацистские преступления под следствием)
Джордж Х.Штейн – Ваффен-СС: элитная гвардия Гитлера на войне 1939-1945 гг.
Джеймс С. Стюард – Тактические знаки Ваффен-СС, часть III (в AFV News Vol 3, № 3)
Саймон Трю – День Д и Битва за Нормандию (Haynes Publishing, 2012)
Гордон Уильямсон и Томас МакГирл – немецкие военные наручники с 1784 года по настоящее время
Гордон Уильямсон – Ваффен-СС: с 11 по 23. Дивизии
Марк К. Йергер – Командиры Ваффен СС: армия , корпусные и дивизионные командиры легенды (2 т.)

Справочные материалы по устройству

Гельмут Гюнтер – Das Auge der Division: Die Aufklärungsabteilung der SS – Panzergrenadier Division Götz Von Berlichingen
Antonio J.Муньос – Железный кулак: Боевая история 17-й танковой гренадерской дивизии СС «Гётц фон Берлихинген»
Жан-Клод Перриго и Рольф Майстер – Гётц фон Берлихинген (2 тома)
Ганс Штёбер – Die Sturmflut und das Ende (3 тома )

Железный кулак – 17-я танково-гренадерская дивизия СС Гетц фон Берлихинген

Мардер I, 17-я танково-гренадерская дивизия СС Гоц фон Берлихинген

17. Командир СС Вернер фон Остендорф (слева) планирует атаку на Карентан вместе с командиром Fallschirmjager Фридрихом Августом
Freiherr von der Heydte (в центре).

Брошенный в бой 10 июня 1944 года возле Карентана разведывательный батальон 17-й танковой гренадерской дивизии СС сражался с американскими парашютистами 101-й воздушно-десантной дивизии США. Десантники, получившие название «Битва за Кровавое ущелье», были спасены только прибытием 2-й бронетанковой дивизии США. Затем 17-й дивизион СС пострадал во время американской операции «Кобра» и во время последующей тщетной немецкой контратаки на Мортен. Дивизия вырвалась из котлована Фалез и в конце концов была выведена в Мец.Это была единственная танково-гренадерская часть, сражавшаяся в Нормандии.

Боевой опыт

Великолепная 17-я танково-гренадерская дивизия СС «Гётц фон Берлихинген» была санкционирована Гитлером 3 октября 1943 года, но не начала собираться до 15 ноября во Франции, в зоне ответственности 1-й армии генерала Шеваллери. Созданное из сменных частей и призывников под командованием группенфюрера СС Вернера Остендорфа, формирование оказалось опирающимся на румынских призывников, французскую технику и штурмовые орудия.В данных обстоятельствах требовался человек с определенным характером, чтобы объединить молодой дивизион.

Вернер Остендорф был опытным пилотом Люфтваффе и служил в России по обмену техническими специалистами. В середине 1930-х годов он вступил в СС и служил в Польше во время вторжения. В 1942 году Остендорф стал начальником штаба генерального командования СС Пауля Хауссера (позже II танкового корпуса СС), участвуя в боевых действиях в Харькове и Курске, за это время он приобрел репутацию уважаемого штабного офицера.До конца войны дивизия должна была иметь десять разных командиров, причем Остендорф и штандартенфюрер СС Отто Бинге дважды служили с Гетцем фон Берлихингеном.

Название дивизии было присвоено Гетцем фон Берлихингеном (1480–1562), рыцарем, потерявшим руку в битве при Ландсхуте в 1504 году во время Баварской войны за наследство. Его рука была заменена железным кулаком, и он был принят как символ 17-го полка СС. Правая рука Гитлера, рейхсфюрер СС Генрих Гиммлер, прибыл из Берлина 10 апреля 1944 года, чтобы присутствовать на официальной активации дивизии, вместе с командиром Западной танковой группы Швеппенбургом и командиром 1-го танкового корпуса СС Зеппом Дитрихом в Туаре, на северо-западе. Пуатье.Отряду были присвоены дивизионные манжетные звания.

Единственными другими немецкими дивизиями в регионе были 158-я пехотная дивизия на западе, дислоцированная между Нантом и Фонтене-ле-Конт, и 708-я пехотная дивизия на юго-западе около Руана, охранявшая Бискайский залив от возможного вторжения союзников. Элементы последней дивизии также должны были вступить в бой с американцами в Нормандии. Еще южнее находилась 11-я танковая дивизия – единственное танковое соединение, которое нельзя было отвести на север, в Нормандию.

Ко времени «Дня Д» 17-й дивизион СС был не полностью боеспособен, и хотя численность его составляла 17 321 человек, ему не хватало сорока процентов его офицеров и унтер-офицеров (унтер-офицеров). В дивизии также не хватало транспорта, и к середине мая в ней было всего 257 грузовиков и тягачей. SS-Panzerjäger Abteilung 17 не получил ни одного из своих Jagdpanzer IV, а у III Abteilung было всего девять самоходок.

К началу июня ситуация была немного лучше, его бронетанковые силы состояли всего из сорока двух штурмовых орудий StuG III, оснащенных SS-Panzer Abteilung 17 и двенадцати самоходок Marder с SS-Panzerjäger Abteilung 17.Три командирские машины Panzer IV прибыли только 12 августа. Однако SS-Panzer Abteilung 17 находился в надежных руках; Штурмбаннфюрер Людвиг Кепплингер был ветераном Ваффен-СС, воевавшим в России в составе 5-й танковой дивизии СС «Викинг».

Через два дня после высадки союзников независимый Sturmgeschütz Abteilung 902 с тридцатью одним штурмовым орудием, расположенный в Туре на Луаре, к северо-востоку от Туара, был передан под контроль Остендорфа. Это было долгожданным дополнением к скудным бронетанковым силам дивизии.По пути, однако, батальон отошел на второй план, поскольку, в то время как 17-й СС был придан 2-му парашютному корпусу генерала дер Фальшфирмтруппена Ойгена Майндла, Abteilung 902 попал в состав LXXXIV корпуса фон Хольтица. К 24 июня он был в составе 91-й воздушно-десантной дивизии и, избежав окружения, в конечном итоге оказался в составе 19-й армии Визе на юге Франции.

6 июня штаб 17-й дивизии СС все еще находился в Туаре, и Остендорфу потребуется неделя, чтобы вывести дивизию на фронт.На следующий же день после дня «Д» дивизия получила приказ покинуть район сбора и направиться в Нормандию. Под обозначением операции «Мимоза» (или «Мимоза») 17-я танково-гренадерская дивизия СС была передислоцирована из района 1-й армии генерала Шеваллери, к югу от Луары, в сектор 7-й армии генерала Доллманна, перед 1-й армией США генерал-лейтенанта Омара Брэдли в районе база полуострова Котантен.

Полное отсутствие транспорта означало, что дивизию можно было двинуть только по частям, и наиболее доступным подразделением был разведывательный батальон SS-Panzeraufklärungs Abteilung 17.Из трех батальонов пришлось сколотить боевую группу. Тем не менее дивизия двинулась в приподнятом настроении, наконец-то обрадовавшись, что неопределенность миновала и что она будет действовать. Однако союзники были уверены, что этому подразделению будет нелегко.

Только четыре из шести пехотных батальонов дивизии двинулись 7 июня, двум другим батальонам пришлось использовать велосипеды. Точно так же вечером 7-го начала движение зенитная батарея и артиллерийские части, а штурмовые орудия и САУ погрузили в составы.Истребители-бомбардировщики союзников быстро набросились на грузовые вагоны, заявив, что один StuG III потерял два самолета. Три дня спустя их выгрузили между Монтрей и Ла-Феш, и они с грохотом направились к Майенну.

Некоторые части, в том числе SS-Flak Abteilung 17 и SS-Pioneer Bataillon 17, пришлось оставить для защиты переправ через Луару в Сомюре, расположенном между Анже и Туром. Зенитный дивизион не прибыл в Нормандию до конца июня, а затем 1-ю батарею и ее 8-ю.8-сантиметровые орудия оставили для охраны мостов на случай отсутствия тягачей или эвакуаторов. Точно так же пионерский батальон, насчитывающий 726 человек, не добрался до Нормандии до середины июля.

Офицер штаба дивизии вспомнил, как движение в дневное время вскоре привлекло нежелательное внимание истребителей-бомбардировщиков союзников:

Наши моторизованные колонны катились по дороге к пляжам вторжения. Затем произошло нечто, ошеломившее нас. По колонне хлестали струи огня, а по дороге отрывались брызги пыли.Все вывалились из машин и устремились к соседним полям. Несколько машин уже горели. Эта атака прекратилась так же внезапно, как и пятнадцать минут назад.

Через час истребители-бомбардировщики вернулись, нанеся еще больший урон, повредив противотанковые орудия дивизии и еще больше машин. Люди Вернера Остендорфа отказались от наступления и покинули дорогу, пытаясь замаскировать свои машины и оборудование на близлежащих фермах и сельскохозяйственных угодьях.С этого момента 17-я эсэсовская дивизия отправлялась на битву ночью, иначе цена была бы слишком высока.

В действие

К 8 июня SS-Panzeraufklärungs Abteilung 17, несмотря на атаку истребителей и бомбардировщиков, достигла Баллероя, на полпути между Сен-Ло и Байё. Двумя днями позже она впервые вступила в бой, когда была введена в сектор 352-й пехотной дивизии к северу от Сен-Ло; последний потерпел 1200 раненых в день «Д». В то же время 37-й танковый гренадерский полк СС прибыл в Ла-Шапель к юго-востоку от города.

В то время как разведывательный батальон был отправлен на помощь 352-му пехотному полку возле Кана, Остендорф двинулся вперед, чтобы установить контакт с 6-м полком Fallschfirmjäger, защищающим Карентан, которому 7-я армия через LXXXIV корпус сообщила, что СС уже в пути. У немецких десантников так не хватало боеприпасов, что они запросили десант с воздуха у люфтваффе, но ближе к вечеру 11-го они оставили Карентан американцам, как раз тогда, когда 17-й дивизион СС готовился их сменить.

12 июня 101-я воздушно-десантная дивизия США захватила Карентан, а 17-я дивизия СС заняла оборонительные позиции на юге. Первое настоящее испытание на прочность произошло 13 числа, когда танковые гренадеры при поддержке StuG III подошли к 101-й воздушно-десантной части к юго-западу от города.

Основная часть 17-го дивизиона СС начала прибывать в районы сбора до контратаки с целью отбить Байё 11 июня и была подчинена 2-му парашютному корпусу. После дня «Д» 2-й парашютный корпус генерала Майндла с 3-й парашютной дивизией были переброшены из Бретани для борьбы с американцами в районе Сен-Ло.

Сформированный из XIII Flieger Corps, командование Майндла было создано в феврале 1944 года и дислоцировано в резерве под Парижем под командованием Главнокомандующего Западом. В мае он был передан 7-й армии Доллманна. Необычно для командного и контрольного состава, корпус Майндла имел собственное специализированное бронетанковое подразделение в виде 12-й бригады Fallschfirm-Sturmgeschütz-Brigade с одиннадцатью боеспособными штурмовыми орудиями. Многочисленные подразделения, в том числе 17-й СС, пройдут через руки 2-го парашютного корпуса.

Остендорф и его оперативный офицер оберштурмбаннфюрер Конрад создали свой командный пункт в Сен-Себастьен-де-Рейдс к юго-западу от Карентана, чтобы руководить атакой.В 07:00 13-го штурма SS-Panzer Abteilung 17 приблизились к Карентану на расстояние 500 ярдов, прежде чем его остановили части 2-й бронетанковой и 101-й воздушно-десантных дивизий США. Точно так же 37-й танковый гренадерский полк СС не продвинулся вперед, и к полудню стало ясно, что атака на Карантан провалилась. К 15-му дивизия потеряла 456 человек в борьбе с американцами.

Тем временем резерв 7-й армии, Panzer Abteilung 100, прикрепленный к 91-й воздушно-десантной дивизии, плохо себя вел в Баупте, а это означало, что вскоре американцы угрожали флангу и тылу 17-й танковой гренадерской дивизии СС.На самом деле батальон был учебным подразделением, оснащенным устаревшими французскими танками, дислоцированным к западу от Карентана и прикрывавшим Бопт и Сен-Мер-Эглиз. Испугавшись паники из-за высадки десанта американцев, в результате которой в течение двух недель погибло несколько солдат и офицеров, подразделение прекратило свое существование.

Остендорф и Конрад были в ярости из-за того, что командир 6-го полка Fallschfirmjäger отступил на юго-восток от Баупте, и арестовали этого человека. Только вмешательство 2-го парашютного корпуса обеспечило его освобождение.

Генерал Макс Пемзель, начальник Генерального штаба 7-й армии, отметил:

Провал атаки 17-й танково-гренадерской дивизии СС в направлении Карентан был связан не столько с отсутствием поддержки с воздуха, сколько с неадекватной подготовкой молодой дивизии, которая вступила в одновременно начатую контратаку. В 100-м учебном танковом батальоне было всего несколько устаревших и трудно маневренных французских танков. Он был предназначен для того, чтобы обмануть противника именем этого подразделения.

К середине июня прибыли почти все подразделения дивизии, хотя зенитные и пионерские батальоны были задержаны в Сомюре для оказания помощи в переправе через реку Луару, которые подвергались регулярным воздушным атакам. Всего 17-я танково-гренадерская дивизия СС выставила на вооружение около 15 500 человек. 16-го бригадефюрер СС Остендорф был ранен и заменен оберфюрером СС Эдуардом Дизенхоффером.

Дивизия была усилена рядом единиц сомнительной полезности. Опальный 6-й полк Fallschfirmjäger был тактически прикреплен к 17-му СС 20 июня, который ранее входил в состав LXXXIV корпуса фон Хольтица, базировавшегося к югу от Карентана.Два батальона советских дезертиров, Остбатайон 439 и 635, также попали под его командование вместе с остатками Штурм-Батайон AOK 7-й армии и Пионье-Батайон Анже. Дивизия также была назначена Fallschfirm Pioneer Bataillon 5 из совершенно не отвечающей требованиям 5-й парашютной дивизии в середине июля. Батальон не представлял особой ценности из-за недостатка стрелкового оружия; в конце мая там было всего двадцать восемь рилей.

Присутствие 17-й дивизии СС в районе Карентана помогло убедить американцев, что они должны сначала очистить полуостров Котантен и захватить Шербур, прежде чем предпринимать дальнейшие попытки нанести удар на юг.Перед лицом 4-й, 9-й и 79-й дивизий США немецкий гарнизон не сдавался до 26 июня.

В конце июня шесть пехотных батальонов дивизии все еще были в порядке, но разведывательный батальон был значительно ослаблен. К этому моменту 17-я дивизия СС потеряла почти 900 человек. Точно так же у танкового полка было всего восемнадцать боеспособных штурмовых орудий, поддерживаемых тридцатью двумя 7,5-сантиметровыми противотанковыми орудиями, включая самоходные орудия и четыре мощных 8,8-сантиметровых Pak 43.В начале июля 5-я и 7-я роты 2-го танкового полка СС были присоединены к 17-му СС вдоль дороги Перье-Карентан. Однако к середине месяца он потерял еще восемь штурмгешютцев, и Kampfgruppe Fick была сформирована из 37-го танкового гренадерского полка SS и SS-Pioneer Abteilung 17 под командованием оберштурмбаннфюрера СС Якоба Фика.

Другие подразделения, противостоящие американцам, страдали гораздо более высокими темпами истощения. 3-я парашютная дивизия, развернутая к востоку от Сен-Ло, состоит из трех полков с небольшим тяжелым оборудованием, кроме девяти 7.К 12 июля потери 5cm Pak 40 и двенадцать 10,5cm полевых орудий составили 4064 человека. Точно так же 352-й пехотный полк прошел через мясорубку и потерял 7 886 человек.